Ένας παλιός Συριανός Ναυτικός βασισμένος στην παλιά τέχνη των Καραβομαραγκών δουλεύει το ξύλο και δημιουργεί ξύλινα μοντέλα πιστά αντίγραφα των πραγματικών πλοίων γνήσια και αληθινά έργα τέχνης αγνής λαϊκής Ναυτικής παραδοσιακής τέχνης και έκφρασης. Ένα ξεχωριστό άρθρο ρεπορτάζ και μια μοναδική έρευνα η πρώτη για το 2018 που θα σας συγκινήσει άλλα και εντυπωσιάσει.
Όταν οι ποιητές και οι τραγουδοποιοί γράφουν για την θάλασσα τα λογία τους βρίθουν έντονες εικόνες και συναισθήματα. «Aν μπορούσα τον κόσμο να άλλαζα θα ξαναέβαφα γαλάζια τη θάλασσα» τραγουδά ο Φίλιππος Πλιάτσικας .... «Οποίος μια φορά ταξιδέψει με αληθινό καράβι οποίος δει μια φορά το απέραντο γαλάζιο της θάλασσας και οποίος μια φορά βραχεί από τα κύματα του ωκεανού σε ολη του την ζωή θα μείνει Ναυτικός» Λέει ένα παλιό γνωμικό των παλιών Θαλασσινών. Ελεύθερε άνθρωπε, πάντα θα λατρεύεις τη θάλασσα! Charlesε έγραφε ο Γάλλος ποιητής Baudelaire. «Η ανάσα της θάλασσας είναι αγνή και υγιεινή. Είναι μια απέραντη έρημος όπου ο άνθρωπος δεν αισθάνεται ποτέ μόνος και παμτα την αποζητάς» έγραφε ο περιβόητος Ιούλιος Βερν με τα τόσα βιβλία του που να φεροντε στην θάλασσα και τους Ναυτικούς. Μια πολύ εύστοχη Αγγλική παροιμία, ενός λάου που έχει την δική του μεγάλη και βαθιά θαλασσινή ιστορία λέει ότι… «Όποιος πάει στη θάλασσα από ευχαρίστηση, θα πήγαινε στην κόλαση για να περάσει την ώρα του.» Θέλοντας να περιγράψει πως οι ναυτικοί είναι σκληροί άνθρωποι.
Τέλος αυτό το " Η πιο όμορφη θάλασσα είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει που λέει ο ΝΑΖΙΜ ΧΙΚΜΕΤ και αυτό είναι το τελευταίο γνωμικό πριν αρχίσω την ιστορία μου παρουσιάζοντας σας αυτό το άλμπουμ έκθεσης των μικρών ξύλινων πλοίων που κατασκευάζει ο Συριανός πρώην και σήμερα συνταξιούχος Συριανός Ναυτικός Αντώνης Ξαγοράρης., Ο μάστρα – Αντώνης ηταν από εκείνους τους ναυτικούς που δεν φοβηθήκαν να πατήσουν την λαμαρίνα και δεν σκιάστηκαν να ταξιδέψουν στα πέρατα του κόσμου καβάλα στα θεόρατα κύματα των ωκεανών εργαζόμενος σε βαπόρια εποχές που η Ελληνική Ναυτιλία, τα Ελληνικά βαπόρια με την Ελληνική σημαία να ανεμίζει στην πλώρη του υπερήφανα σε λιμάνια ξένα, άγνωστα και σε χώρες εξωτικές και παράξενες σαν αυτές που ο Καββαδίας περιγραφεί. Ο Μάστρα- Αντώνης δεν ήταν κανένας ανώτερος αξιωματικός στα καράβια. Ένας ταπεινός Λοστρόμος ηταν άλλα υπερήφανος για την σπουδαία θέση του μέσα στ βαπόρι. Ο Λοστρόμος είναι πολύ σπουδαίος άνθρωπος μέσα στο πλοίο. Είναι η ψυχή της κουβέρτας. Ο άνθρωπος που πρέπει να βλέπει τα πάντα που ελεεί τα πάντα και ξέρει τα πάντα. Η ονομασία «λοστρόμος» προέρχεται ως παράγωγο εκ παραφθοράς του όρου της κοινής ναυτικής γλώσσας «νοστρόμος», λέξη και αυτήν προερχόμενη απότοκο του ενετικού "nostr(o) (u)omo" που σήμαινε «ο άνθρωπός μας», δηλαδή ο πρώτος στην ιεραρχία του πληρώματος των παλαιών ιστιοφόρων. Στα «επίσημα» τον λένε Ναύκληρο και είναι ένας υπαξιωματικός. Ο Ναύκληρος λοιπόν, ή Λοστρόμος ή μπότσμαν (ή μποσης στην ναυτική σλαγκ γλώσσα) ανήκει στο προσωπικό του καταστρώματος του πλοίου. Ξεκίνησε από ναύτης και με τα χρονιά και την εμπειρία του εγινε «αρχηγός» και διπλωματούχος «πτυχίου ναυκλήρου». Ο Ναύκληρος είναι ο «αρχηγός» του προσωπικού καταστρώματος (ναύτες τζόβενα, δόκιμοι ) και δεν είναι λίγες οι φορές που Ανθυποπλοίαρχοι Γραμματικοί και καπεταναίοι έχουν τους έχουν τυφλή εμπιστοσύνη. Είναι υπεύθυνος για την τακτοποίηση και συντήρηση των υλικών και εξαρτημάτων που βρίσκονται στις αποθήκες που διαχειρίζεται αυτός (boatswain's store room) και που βρίσκονται κυρίως στο πρόστεγο ή και επίστεγο. Στην αγγλική «αργκό» ονομάζεται και «ρίφερ» (reefer = συμμαζευτής). Βασικά όμως ο Λοστρόμος είναι αυτος που ξέρει τα πάντα πάνω σε ένα πλοίο. Ο αφανής τύπος που ξέρει το βαπόρι μέσα έξω. Στα αρχαία χρόνια ναύκληρος ήταν ο ίδιος ο ιδιοκτήτης ή ο κυβερνήτης του ιδιόκτητου σκάφους, κοινώς «καραβοκύρης» ή επίσημα πλοιοκτήτης. Αργότερα κατά τον Μεσαίωνα αναλάμβανε χρέη υποπλοιάρχου και μέχρι τις αρχές του προηγούμενου αιώνα αναλάμβανε την είσπραξη των ναύλων ως αντιπρόσωπος του πλοιοκτήτη. Σήμερα θεωρείται ο επιστάτης όλων των εργασιών καταστρώματος. Ο αντίστοιχος βαθμός σε καθήκοντα στο Πολεμικό Ναυτικό είναι ο Πρωρεύς (ή Πρωρέας) αν και συνηθίζεται και εκεί να τον λένε Ναύκληρο. Πριν τον απόπλου τα παλιά χρονιά ο καπετάνιος έλεγε τέσσερις φράσεις πριν λύσουν τους κάβους να φύγουν και να ξανοιχτούν στην θάλασσα. Μαρκόνη (Ο ασυρματιστής) όλα Ένταξη? Έχουμε καιρό καλό στην πλώρη μας? Πρώτε (Ο πρώτος μηχανικός στην μηχανή) Είμαστε Οκ? Όλα καλά εκεί κάτω? ΛΟΣΤΡΟΜΕ Είμαστε ΟΚ? Και μόνο όταν και οι τρεις του απαντούσαν «Ναι καπετάνιε μου! Όλα είναι ένταξη!///» μόνο τότε ο καπετάνιος έδινε την εντολή «Πάμε τότε … Μόλα όλα …» (οι κάβοι να λύσουν…) « Η Παναγιά και Ο Άγιος Νικόλαος μαζί μας …» και ξεκινούσαν το ταξίδι τους, την νέα περιπέτεια τους στο άγνωστο απέραντο μπλε του ουρανού και της θάλασσας. Ο Λοστρόμος και το τσουρμο του οι ναύτες είναι οι άνθρωποι που στο πλοίο ξέρουν κάθε γωνία του. Το ξέρουν απ` έξω και τυφλά. Ο Λοστρόμος είναι εκείνος που δίνει τις δουλειές στους ναύτες και είναι αυτός που πρώτος θα πάει να ελέγξει τα πάντα στην κουβέρτα του πλοίου πριν από κάθε τρικυμιά και μετά από αυτήν αν όλα είναι ένταξη έξω στο πλοίο. Είναι ο άρχοντας εκεί έξω όταν όλοι οι άλλοι είναι μέσα στο κομοθέσιο στην ζεστασιά και την ασφάλεια. Και σαν πρώην ναύτης και Λοστρόμος μετά ο μάστρα Αντώνης ήξερε καλά τα πλοία. Εργάστηκε πιτσιρικάς πριν να πάρει φυλλάδιο και να μπαρκάρει στα μεγάλα κοντά σε Συριανούς καραβομαραγκούς. Έμαθε την τέχνη να σχεδιάζει σκαριφήματα. Μετά στα πλοία έμαθε τις λεπτομέρειες. Το είχε κιόλας όμως το καλλιτεχνικό του. Το μάτι του έπαιζε και ήξερε να καταγράφει τις λεπτομέρειες. Ήξερε να τις κωδικοποιεί στο μυαλό του και να τις αναπαριστά. Τεχνίτης ο ίδιος. Μαστάρι δυνατό και επιδέξιο. Μέσα στα πλοία οι λοστρόμοι βγάζουν λαγούς από τα «μπότα» από τις μπογιές. Που σημαίνει πως εφεύρισκαν από το τίποτα και το πουθενά εργαλεία και ιδέες για να λειτουργήσει η να φτιαχτεί κάτι στο πλοίο. Από το τίποτα έστηναν δουλειές και έφτιαχνα τρύπες σαν μάγοι. Και μια μέρα έρχεται η σύνταξη. Η πολυπόθητη σύνταξη. Η ξηρα για πάντα. Και τότε η θάλασσα και τα βαπόρια σε αυτόν τον ανθρώπου που βράχηκε μια φορά και έμεινε βρεμένος εφ όρου ζωής έψαχνε την διέξοδο της. Και την βρήκε σε μερικές λίμες. Σε μια πλάνη για ξύλα και μερικά άχρηστα παλιόξυλα. Τα υλικά είναι ότι πιο άχρηστο. Κάσες πεταμένες από παράθυρα και πόρτες. Αντικείμενα που άλλοι τα πάτωνε. Μια βίδα. Ένα ασήμαντο πραγματάκι. Άλλα η αγάπη , η φαντασία.. οι έντονες μνήμες η φωτογραφική μνήμη του Λοστρόμου και ο έρωτας για τα βαπόρια είναι η έμπνευση του τελικά. Δημιουργεί μινιατούρες όλων των πλοίων με την ευκολία ναυπηγού. Ένα παλιόξυλα παίρνει μορφή Λίμπερτυ, Γκαζάδικου φορτηγού Μινεράλι και Ποσταλιού με τέτοια άνεση που μόνο ένας «Μάγος» Ναύτης Λοστρόμος θα μπορούσε να το κάνει. Τα ξύλινα βαποράκια του σε προκαλούν να τα χαδέψεις. Να τα αγκαλιάσεις. Τα να θαυμασεις.. Αν είσαι ναυτικός σε προκαλούν να φαντάζεσαι ότι είναι μεγάλα και θα ήθελες να μπεις μέσα να φύγεις να ξανοιχτείς στα πέλαγα. Είναι τόσο ζωντανά που νομίζεις θα σου μιλήσουν. Αλλά και τόσο απλά. Τίποτα δεν είναι.. Η μάλλον είναι ότι ακριβώς θα έπρεπε να είναι ένα παραδοσιακό πλοίο. Ένα κομμάτι ξύλο φτιαγμένο πελεκημένο φινιρισμένο με αγάπη με σεβασμό και γνώση να ταξιδέψει. Και μετά το «κτίσιμο» του υπολοίπου βαποριού και έτοιμο το λιλιπούτιο σκαρί να πάρει φόρτια, ανθρώπους, όνειρα και ρότες χαραγμένες στην φαντασία να πάει μακριά σε λιμάνια ξένα, εξωτικά. Ο Μάστρα - Αντώνης φτιάχνει βαπόρια τόσο πιστά στο αρχικό τους σχέδιο που σε καταπλήσσουν. Δεν έχει τελειώσει κανένα πανεπιστήμιο. Κανένα μεγάλο σχολειό. Τίποτα δεν έχει τελειώσει ο Μύστρα Αντώνης. Να γράφει δεν ξέρει.. Να λογαριάζει δεν ξέρει. Ξέρει όμως πως είναι ένα πλοίο. Ξέρει τα πάντα. Και σχεδιάζει καλύτερα από τον πολύ διαβασμένο ναυπηγό. Και κτίζει βαπόρια με την άνεση που θα το έκανε ο ποιο μορφωμένος πτυχιούχος επιστήμονας. Αυτή είναι η ομορφιά τέτοιων ανθρώπων. Που η αγάπη τους τους κάνει επιστήμονες που ξεπερνούν ακόμα και τους πολύ πτυχιούχους αστέρες των γραμμάτων και των τεχνών. Αυτή είναι η ομορφιά αυτών των ανθρώπων που το μεράκι τους και ο σεβασμός τους σε αυτό που τους έδωσε ζωή. Ψωμί και έστησε το σπίτι και την οικογένεια τους τους κάνει με την ευκολία παντογνώστη να το αναπαριστούν με τέτοια λεπτότητα και φαντασία που ξερνά τα όρια του φυσικού,. Και όμως είναι απόλυτα φυσικό. Άνθρωποι σαν τον Λοστρόμο τον Μάστρα Αντώνη Ξαγοράρη από την Σύρο είναι οι άνθρωποι που πρέπει να στηρίζεται η παράδοση. Η λαϊκή τέχνη και η θύμηση της τιμής της ναυτοσύνης. Γιατί από τα αγνά τους χέρια ταξίδεψαν θηρία σιδερένια βαπόρια στα πέρατα του πλανήτη και σήμερα από τα ίδια αυτά τα ροζιασμένα αγνά χέρια με ένα απλό κομμάτι ξυλά συνεχίζουν την αγάπη τους στα πλοία και την Ελληνική Ναυτοσύνη. Θαυμαστέ την συλλογή του. Είναι ένα μικρό δείγμα από τα πάρα πολλά που έχει φτιάξει. Πολλά δεν θυμάται ούτε καν που τα έχει δώσει. Σπάνια δείγματα παραδοσιακής αγνής λαϊκής τέχνης. Ο Μάστρα Αντώνης Ξαγοράρης έφτιαξε με αγάπη και μεράκι τον χώρο του, εκεί που μένει και δουλεύει το πόνημα και χόμπι του. Τον έφτιαξε όπως εκείνος τον φαντάζεται και τον ονειρεύεται.. Όμορφο. Απλό και αγνό έτσι ώστε να μπορούν να τον επισκέπτονται οι καλοί άνθρωποι και φίλοι του να βλέπουν τα βαποράκια του και να συζητούν μαζί του. Θα ανταλλάξουν κουβέντες θα τους εξιστορήσει ιστορίες από τα ναυτικά του χρονιά, ίσως πιουν και κανένα ουζάκι.
Χαίρεται να μιλά για τα καραβάκια του. Όταν τον ακούς είναι σαν να μιλάει για τα παιδιά του. Παιδιά του είναι άλλωστε αυτά τα καραβάκια. Και αφού είπα για παιδιά του… είναι έτοιμος σε κάθε νέο παιδί που θα επισπευτεί την απλή λαϊκή του έκθεση να καθίσει με ατέλειωτη όρεξη να του μιλεί και να του εξηγεί πως και μες τι και όλα τα ωραία που έχει να διηγηθεί και να διδάξει ένας τέτοιος άνθρωπος στα νέα παιδιά. Τα βαποράκια του Μάστρα Αντώνη δεν περιμένουν βραβεία τεχνικών γνώσεων Ούτε βραβεία ποιότητας και μεγαλουργήματος. Τίποτα δεν περιμένουν. Είναι εκεί.. Καρτερικά υπομονετικά να τα δουν ματιά που θα εκτιμήσουν την λαϊκή τέχνη . Την λαϊκή φαντασία . Την πιστή στο επάγγελμα του ναυτικού. Είναι εκεί να τα θαμάσουν άνθρωποι που ξέρουν να εκτιμούν την αγνότητα και την αγάπη. Τον σεβασμό και αληθ9νη ψυχή μιας θαλασσοβρεγμένης καρδιάς.
Έρευνα Ρεπορτάζ κείμενο Φωτογραφίες Παναγιώτης Κουλουμπής @copyright. Όλα τα μοντέλα που υπάρχουν στο άλμπουμ ανήκουν στο κ. Αντώνη Ξαγοράρη και είναι δίκες του κατασκευές. 03 Ιανουαρίου 2018 Ερμούπολη Σύρος Κυκλάδες