Ευάγγελος Ρούσσος Ότι έκανα στη ζωή μου το πέτυχα με το όραμα της Ερμούπολης Αυτά είναι τα λόγια του κορυφαίου συριανού, έλληνα λόγιου μελετητή των προσωκρατικών φιλοσόφων, που ασχολήθηκε δεκαετίες με τους ανθρώπους που έθεσαν τις βάσεις της παγκόσμιας φιλοσοφίας και που τα συμπεράσματά τους όχι μόνο δεν αμφισβητούνται αλλά επιβεβαιώνονται όπως πχ, την κατηγορηματική άποψη του Φερεκύδη για τον Χρόνο.
Δημιουργικός, παραγωγικός και σοβαρός, χωρίς ακκισμούς και δημόσιες σχέσεις, χωρίς να περιφέρει το έργο και τις μεταφράσεις του από θεάτρου εις θέατρον, ο Ευάγγελος Ν. Ρούσσος υπήρξε ένας απ’ τους σημαντικότερους μελετητές και μεταφραστές των Προσωκρατικών Φιλοσόφων. Ανήκει στην, εκτός δημοσιότητας, άλλη Ελλάδα που διαπρέπει με ταλέντο, ήθος, αυτοσεβασμό και αξιοπρέπεια. Που χτίζει θεμέλια και υποδομές, κι ας μην της το αναγνωρίζει η επίσημη πολιτεία και τα ΜΜΕ. Τελευταίο του βιβλίο, 2010: «Φερεκύδης, ο Σύριος», εκδ. Διεθνές Κέντρο Έρευνας Αίσωπος-La Fontain, έργο-σταθμός, αφού είναι η πρώτη φορά που Έλληνας μελετητής παρουσιάζει ολοκληρωμένη μελέτη για έναν προσωκρατικό φιλόσοφο, πρωτιά που μέχρι τώρα είχαν Δυτικοί συνάδελφοί τους.
Πριν λίγες ημέρες λυπήθηκε το σύμπαν (κυριολεκτικά) όταν έφυγε από την ζωή ο μεγαλύτερος μετά τον Αϊνστάιν επιστήμονας μελετητής της σύγχρονης εποχής. O Στήβεν Γουίλιαμ Χόκινγκ ήταν Βρετανός θεωρητικός φυσικός, κοσμολόγος, συγγραφέας και Διευθυντής Ερευνών στο Κέντρο Θεωρητικής Κοσμολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Μεταξύ των σημαντικών επιστημονικών εργασιών του ήταν μια συνεργασία με τον Ρότζερ Πένροουζ επάνω σε θεωρήματα βαρυτικής μοναδικότητας στα πλαίσια της γενικής σχετικότητας και η θεωρητική πρόβλεψη ότι οι μαύρες τρύπες εκπέμπουν ακτινοβολία, που συχνά καλείται ακτινοβολία Χόκινγκ. O Χόκινγκ ήταν ο πρώτος που εξέθεσε μια κοσμολογία που εξηγήθηκε από μια ένωση της γενικής θεωρίας της σχετικότητας και της κβαντικής μηχανικής. O Στήβεν Χόκινγκ όμως ηταν παράλληλα και ένας ήρωας της ανθρωπινής θέλησης. Καθηλωμένος σε αναπηρικό καροτσάκι πάσχοντας από τη νόσο του κινητικού νευρώνα (μυατροφική πλευρική σκλήρυνση ηταν σχεδόν εξ ολοκλήρου παράλυτος και επικοινωνούσε μέσω συσκευής παραγωγής ομιλίας. Παντρεύτηκε δύο φορές και είχε τρία παιδιά. Και χάρισε στην ανθρωπότητα το ΦΩΣ που έκρυβε μέσα του αποδεικνύοντας ποσό δυνατός μπορεί να είναι ο άνθρωπος όταν απασχολεί το μυαλό του με σκέψεις. Πράξεις και ενέργειες όχι καταστροφικές (η αυτοκαταστροφικές) άλλα ευγενικές και για τον καλό όλων των ανθρώπων.
Η ΣΥΡΟΣ ΕΙΧΕ ΕΝΑ ΠΑΡΟΜΟΙ Και ΑΝΑΛΟΓΟ ΆΝΘΡΩΠΟ σαν αυτόν τον μεγάλο βρετανό επιστήμονα Ένα άνθρωπο που εκείνος πάλεψε και απέδειξε πως ο ανθρώπινος νους μπορεί να λειτουργήσει και να προσφέρει στο κοινωνικό σύνολο, όχι μίσος. διχόνοιες. Πάθη. ιντρικες και έριδες άλλα ποιότητα πνεύματος, ειρηνικές φιλοσοφίες και το πιο ανώτερο όλων καθαρότητα σκέψεων και να κρατήσει ψηλά την αληθινή μεγάλη, ιστορική ένδοξη και πρωτοπόρα ελληνική φιλοσοφία. Αυτός ο άνθρωπος ηταν ο Συριανός λόγιος και μελετητής της προσωκρατικής φιλοσοφίας, Ευάγγελος Ρούσσος. Ο Ευάγγελος Ρούσσος έφυγε από την ζωή το μεσημέρι της Κυριακής 28 Φεβρουαρίου του 2016 σε ηλικία 85 ετών. Τα τελευταία χρόνια ζούσε στη “Στέγη” Αγάπης”, έναν οίκο ευγηρίας κάπου στην Παιανία. Σε ένα μικρό δωμάτια του, ακούγοντας το αγαπημένο του 3ο Πρόγραμμα της ελληνικής ραδιοφωνίας, γράφοντας ενα βιβλίο για τον Φερεκύδη τον Σύριο που θεωρούσε το έργο ζωής του, μια χειρόγραφη – καλλιγραφημένη πραγματεία ενώ παράλληλα, προσπαθούσε να ολοκληρώσει μια ακόμα μελέτη του για το Τοπωνυμικό Σύρου. Πόσοι αλήθεια γνώριζαν και το πιο σημαντικό πόσοι θυμούνται σήμερα την ύπαρξη αυτού του σπουδαίου όχι μόνο Συριανού, όχι μόνο Έλληνα.. όχι μόνο σύγχρονο μελετητή της ελληνικής φιλοσοφίας άλλα αυτόν τον Συριανό λόγιο, ακούραστο, αθόρυβο και αξιόλογο μελετητή της προσωκρατικής φιλοσοφίας, που συνέχισε την έρευνά του, μέχρι να γραφτεί και η τελευταία σελίδα του πνευματικά πλούσιου βίου του, αποχαιρετά η Σύρος, το νησί που ο ίδιος λάτρεψε και ανέδειξε μέσα από το έργο του. Λοιπόν εγώ τον θυμήθηκα… Ξέρετε γιατί? Γιατί άκουγα να τον αναφέρει ο πατέρας μου και οι φίλοι του πατέρα μου. Ήταν συνομήλικος, συμμαθητής και φίλος ως ένα μεγάλο διάστημα των πατεράδων των παιδιών της γενιάς μου. Άκουγα για ένα συμμαθητή των πατεράδων μας που εξελίχτηκε σε «μεγάλο μυαλό» και έκανε την Σύρο υπερήφανη. Δηλαδή τουλάχιστον όσους Συριανούς γνώριζαν και αναγνώριζαν την ύπαρξη του. Ποιος ηταν όμως αυτος ο σπουδαίος Συριανός; Ο Ευάγγελος Ρούσσος γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου το 1931. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από το 1951 έως το 1955 με κρατική υποτροφία, κλασική φιλολογία και μεταπτυχιακές σπουδές φιλοσοφίας στο Παν/μιο της Βόννης ενώ αργότερα έλαβε χορηγία από το γερμανικό ίδρυμα Alexander von Humboldt. Έκανε στη Βόννη. Αριστούχος διδάκτωρ του Παν/μίου Θεσσαλονίκης ενώ διατέλεσε συντάκτης στα κέντρα ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών και ως συντάκτης και ειδικός σύμβουλος της Εκδοτικής Αθηνών σε θέματα αρχαιογνωσίας. Πρώτη και διάσημη συγγραφή του ήταν η διδακτορική διατριβή φιλοσοφική έρευνα του με θέμα: “Ο Ηράκλειτος στις Εννεάδες του Πλωτίνου”. Από τότε άρχισε να διακρίνεται και στην συνεχεία και έγινε διάσημος στον τομέα της Φιλοσοφίας για την ζωή και έργο των Προσωκρατικών. Ανακηρύχτηκε Διδάκτωρ Φιλοσοφίας το 1968. Από το 1964 έως το 1970 εργάστηκε για το Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών. Ως διδάκτωρ φιλοσοφίας εργάστηκε από το 1970 στο Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής Φιλοσοφίας της Ακαδημίας Αθηνών κυρίως για το Φιλοσοφικό Λεξικό των Προσωκρατικών. Από το 1971 υπήρξε σύμβουλος της Εκδοτικής Αθηνών για την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους και την Ελληνική Μυθολογία.
Ο Ευάγγελος Ν. Ρούσσος ηταν ανήσυχο, ανοικτό πλούσιο και γεμάτο αναζητήσεις μυαλό που από τα μαθητικά του χρόνια άρχισε να ενδιαφέρεται έντονα για την ιστορία και την πολιτιστική ταυτότητα της Σύρου. Ήταν 13 χρόνων (Σεπτέμβριος 21.3.1945) όταν ιδρύει εκδίδει, διευθύνει και συντάσσει μια δική του εφημερίδα που την είχε ονομάσει «Αετός». Ως το του 1951 κυκλοφόρησαν 142 φύλλα Τα τυπογραφεία όπου εκτυπωνόταν ήταν του Μιχαήλ Στεφάνου (εφημ. «Αυγή»), του Γεωργίου Κυπραίου (εφημ. «Ελεύθερος Κόσμος»), της Ειρήνης Φρέρη ( «Δελτίο Αγγελιών») και τα υπόλοιπα στου Κωνσταντίνου Γερασιμίδη (εφημ. « Κήρυξ των Κυκλάδων»). Ήταν εβδομαδιαία στην αρχή, μετά έγινε δεκαπενθήμερη έκδοση και αργότερα μηνιαία. Η ύλη περιελάμβανε αρθρογραφία για θέματα τοπικού και ευρύτερου ενδιαφέροντος, χρονογραφήματα, λογοτεχνικά και ιστορικά κείμενα, τοπικά, κοινωνικά και πολιτιστικά νέα. Διαθέσιμα αρχεία φυλάσσονται στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Ερμούπολης.
Από τη δεκαετία του 1980 ο Ευάγγελος Ν. Ρούσσος είχε τη γενική εποπτεία της ύλης του περιοδικού «Συριανά Γράμματα», την οργάνωση και διεύθυνση του οποίου ανέλαβε για μία δεκαετία. Επρόκειτο για μία εκδοτική προσπάθεια στο πλαίσιο της μελέτης της κυκλαδικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της προβολής της σύγχρονης κυκλαδικής δημιουργίας.
“Ότι έκανα στη ζωή μου, το πέτυχα με το όραμα της Ερμούπολης” Θα δηλώσει κάποτε ... “Κάποιοι φωτισμένοι δάσκαλοι, τυπογράφοι και λόγιοι με ελεύθερη σκέψη υπήρξαν έγκαιρα για μένα, σημεία πνευματικά και ηθικοί προσανατολισμοί. Παράλληλα, η εντατική μελέτη της λογοτεχνίας, ελληνικής και ξένης, μου άνοιξε ένα χώρο ελευθερίας με μεγάλα περιθώρια για την ανάπτυξης της προσωπικότητας και για την προσωπική έκφραση. Αυτός ο χώρος ελευθερίας ήταν κατ’ εξοχήν η αρχαία ελληνική σκέψη. Τελειώνοντας το παλαιό εξατάξιο Γυμνάσιο, είχα κάνει ήδη την επιλογή μου να σπουδάσω Κλασσική Φιλολογία και Φιλοσοφία. Με αυτά τα εφόδια κατάφερα να περπατήσω στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, χωρίς να νιώθω επαρχιώτης. Ότι έκανα στη ζωή μου, το πέτυχα με το όραμα της Ερμούπολης”.
ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ στον Αλέξανδρο Ασωνίτη, συγγραφέα, συντονιστή της σχολής σεμιναρίων: «Ανοιχτή Τέχνη»
– Εργασθήκατε πάνω στον σπουδαίο αλλά ελάχιστα γνωστό φιλόσοφο Φερεκύδη απ’ την Σύρο. Οι λόγοι;
Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Σύρο, άκουσα, εξ απαλών ονύχων, το όνομά του ως τοπικό θρύλο. Εξ αρχής ήθελα να γράψω γι’ αυτόν τον μακρυνό πρόγονο, τον αρχαιότερο Συριανό συγγραφέα, για τον οποίο δεν είχε γράψει κανένας Έλληνας επιστήμονας. Ανέβαλλα επί δεκαετίες το εγχείρημα, επειδή δεν ένοιωθα επαρκής για την ερμηνεία του Φερεκύδειου έργου. Τύχη αγαθή, ασχολήθηκα περισσότερο από μισόν αιώνα με την μελέτη της ελληνικής αρχαϊκής κοινωνίας και του πολιτισμού της. Στην ηλικία που έφτασα τώρα, αναβολές κι αναστολές δεν έχουν πια νόημα. ΄Ετσι, παρέδωσα το χειρόγραφο. Το βιβλίο περιέχει, στο πρωτότυπο και σε μετάφρασή μου, όλα τα σωζόμενα αποσπάσματα, καθώς και αρχαιοελληνικές, λατινικές και βυζαντινές μαρτυρίες για την ζωή και το έργο του. Είμαι ικανοποιημένος που αξιώθηκα να καταρτίσω την πληρέστερη συλλογή κειμένων για τον Φερεκύδη, παγκοσμίως, θα επιτρέψετε να πώ. Το βιβλίο μου περιλάμβανει τουλάχιστον τετραπλάσια περισσότερα αποσπάσματα απ’ ό,τι τα μνημειώδη ‘Σωζόμενα των Προσωκρατικών’ του Ντιλς. Ωστόσο, το μεγαλύτερο μέρος του μόχθου δεν απαιτήθηκε για την συνολική κατάρτιση του κειμένου ή την μετάφραση, αλλά για τον ερμηνευτκό σχολιασμό. Ο Φερεκύδης διαβοήθηκε στην αρχαιότητα σαν δάσκαλος του Πυθαγόρα, σαν ένας από τους επτά σοφούς, σαν φιλόσοφος και αντίζηλος του Αναξίμανδρου, αυτού του πρωτοπόρου της ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης. Δεν είναι τίποτα απ’ αυτά. Ανήκει στην προεπιστημονική κοινωνία, στην μυθοκρατική παράδοσή της, που εξηγούσε τα φυσικά μεγέθη φορώντας σ’ αυτά το προσωπείο διαφόρων θεοτήτων. Παράδειγμα: «… έλεγε ότι σε Έρωτα είχε μεταβληθεί ο Δίας, όταν έμελλε να δημιουργήσει, ότι δηλαδή, συνιστώντας τον κόσμο από τα αντίθετα, σε ομάδες και σε φιλία οδήγησε, και ταυτότητα σε όλα έσπειρε και ένωση που περνάει μέσα από όλα» (Πρόκλος, Εις Πλάτωνος τον Τίμαιον, 32c Diehl). Επίσης: «Ο Ζεύς και ο Χρόνος ήσαν πάντα και η Χθονίη. Στην Χθονίη δόθηκε το όνομα Γη, όταν ο Ζεύς τής έδωσε την γη ως προνόμιο» (Διογένης Λαέρτιος, 1.119. Long). Και το εξαιρετικής ποιητικότητας: «…Κι αφού έφτασε η τρίτη μέρα του γάμου, τότε ο Ζευς κατασκευάζει πέπλο μεγάλο και όμορφο και πάνω σ’ αυτό κεντάει τη Γη και τον Ωκεανό και του Ωκεανού τα δώματα…» (Greek Papyri, Ed. B.P. Grenfell – A.S Hunt: Oxford 1897, Milano1972, 23). -Ασχοληθήκατε με τους Προσωκρατικούς όλον σας σχεδόν τον ενήλικο βίο. Πόσο σας επηρέασαν;
Εβίωσα την αρχαία ελληνική φιλοσοφία ως έναν χώρο ελευθερίας με μεγάλα περιθώρια για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς μου και την προσωπική μου έκφραση. Ξεκινώντας την σταδιοδρομία μου ένοιωσα αυτονοήτη την ανάγκη να σταθώ στο σημείο εκκίνησης, στους Προσωκρατικούς. Η αφετηρία της Προσωκρατικής Φιλοσοφίας είναι η αφετηρία της ελληνικής φιλοσοφίας, και της φιλοσοφίας γενικά. -Μεταφράσατε Ηράκλειτο, Εμπεδοκλή, Παρμενίδη (όλα απ’ τις εκδόσεις: Στιγμή), των δύο τελευταίων σώζονται εκτενή απόσπάσματα απ’ τα κοσμολογικά τους ποιήματα. Πόσο μεγάλες ήταν οι δυσκολίες; Οι δυσκολίες στην μετάφραση και στον ερμηνευτικό σχολιασμό των προσωκρατικών κειμένων ανάγονται κυρίως στην αποσπασματική παράδοσή τους, με επακόλουθο τό να μας λείπουν πολλά από τα συμφραζόμενα τόσο των κειμένων καθ’ εαυτά όσο και της εποχής τους. Εξ άλλου, τότε, η γλώσσα της φιλοσοφίας και η ορολογία της επιστήμης δεν έχουν ακόμα διαμορφωθεί. Οι πρώτοι φιλόσοφοι καλούνται να οικοδομήσουν μαζί με την φιλοσοφία, και την γλώσσα της και την ορολογία της. Οι μεταφράσεις μου έγιναν ανεπιφύλακτα αποδεκτές. Μεγαλύτερο όμως μόχθο, επαναλαμβάνω, απαίτησε ο ερμηνευτικός σχολιασμός. -Είναι όντως ο Ηράκλειτος «σκοτεινός»; Τι απήχηση είχε η διατριβή σας για την επίδρασή του στον Πλωτίνο, που πρέσβευε μια εντελώς διαφορετική αντίληψη; Ο Ηράκλειτος όταν μιλάει για πράγματα της κοινωνίας, της θρησκείας και της πολιτικής τα λέει «έξω απ’ τα δόντια», χωρίς να φυλάγεται για ενδεχόμενο δίωξής του. Ο χαρακτηρισμός τού «σκοτεινού» εξηγείται από το ότι αυτός, κατ’ εξοχήν, μεταχειρίζεται συχνότατα παρομοιώσεις, μεταφορές, γνωμικά, αινίγματα, γρίφους, αλληγορίες που στοχεύουν σε πρόσωπα, ομάδες, αντιλήψεις και καταστάσεις μη αναγνωρίσιμες άμεσα από τους μεταγενέστερους. Παραδείγματα: «Τα γουρούνια ευχαριστιούνται στον βούρκο. Τα γαϊδούρια προτιμούν τα άχυρα από το χρυσάφι. Τα σκυλιά γαυγίζουν όποιον δεν γνωρίζουν». Επιπλέον, το κλειδί της διδασκαλίας του δεν το πιάνει κανείς με την πρώτη ματιά. Έτσι, ο αναγνώστης, όταν δεν συγκρατεί ότι για τον Ηράκλειτο μοναδική εστία του σύμπαντος είναι η φωτιά και ότι τα πράγματα του κόσμου είναι μεταπτώσεις αυτής της εστίας, μένει απορημένος όταν, λ.χ., ο φιλόσοφος ταυτίζει τα ζωντανό σώμα και το νεκρό σώμα.
Η έρευνα-διατριβή μου, που εγκρίθηκε με παναριστεία από το Αριστοτέλειο, κατέληγε στο συμπέρασμα ότι ο Ηράκλειτος δεν ήταν στις προτεραιότητες του Πλωτίνου. -Έχουμε δώσει την δέουσα σημασία στους Προσωκρατικούς; Είναι η βάση πάνω στην οποία οφείλουμε να αναπτύξουμε την παιδεία και την ζωή μας; Πως θα ορίζατε την θέση τους στην παγκόσμια φιλοσοφία; Τα τελευταία 50 χρόνια οι Προσωκρατικοί προσέχτηκαν περισσότερο απ’ όσο παλαιότερα. Με την θαρραλέα και αρχέγονη σκέψη τους μπορούν να λυτρώσουν τους αυριανούς πολίτες από τα μυθολογήματα και τα ιδεολογήματα και να τους διευκολύνουν στην προσπάθειά τους να λένε τα σύκα σύκα και την σκάφη σκάφη. Το ότι οι Προσωκρατικοί έθεσαν πρώτοι όλα τα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο στην διαδρομή της ιστορίας του, αναγνωρίζεται γενικά από την παγκόσμια φιλοσοφική κοινότητα. -Ποιες μεταφράσεις χρησιμοποιούσατε ως φοιτητής, πριν τις σπουδές σας στην Γερμανία; Δεν κυκλοφορούσαν, τότε, ελληνικές μεταφράσεις των Προσωκρατικών. Διάβαζα όμως μεταφράσεις άλλων φιλοσοφικών έργων, που είχαν εκπονήσει οι: Ιωάννης Γρυπάρης, Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Ευάγγελος Παπανούτσος, Ιωάννης Συκουτρής, Βασίλειος Τατάκης κ.α.
-Η εξαιρετικά κατατοπιστική και σημαντική σας Εισαγωγή (εκδ. στιγμή) για τους Προσωκρατικούς έτυχε αντίστοιχης προσοχής; Δεδομένου ότι το ελληνικό κοινό της Φιλοσοφίας δεν είναι μεγάλο, το γεγονός ότι η Εισαγωγή μου και ο Ηράκλειτός μου επανεκδόθηκαν και χρησιμοποιήθηκαν ως πανεπιστημιακά συγγράμματα, δείχνει ότι το ενδιαφέρον ήταν αυξημένο. Πόσο ευτυχής αισθάνεσθε από την «συνύπαρξή» σας με τέτοιους διανοητές; Αισθάνεσθε ότι ανταμοιφθήκατε ηθικώς, αν μη τι άλλο; Τα αισθήματά μου διαφαίνονται από την απάντησή μου στο δεύτερο ερώτημά σας. Η μελέτη των Προσωκρατικών Φιλοσόφων είναι από τα ελάχιστα πράγματα που δεν με απογοήτευσαν στην ζωή μου. ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ. ΘΕΟΛΟΓΙΑ: Τι θεός κι αυτός! Δεν μπορεί να φτιάξει Δυό ανθρώπους της προκοπής! Τι άνθρωποι κι αυτοί! Δεν μπόρεσαν να φτιάξουν Έναν Θεό της προκοπής!
Το συγγραφικό έργο του είναι πλούσιο όσο και το ελεύθερο ανοικτό και φιλοσοφημένο μυαλό του. Δημοσιεύματα: "Ο Ηράκλειτος στις Εννεάδες του Πλωτίνου" (διδακτορική διατριβή, 1968), "Heraklit-Bibliographie" 1971, "Μένων, ο μαθητής του Γοργία" 1971, "Η πολιτική σκέψη στη Θεσσαλία τον 5ο αιώνα π.Χ." 1972, "Δείγματα λεξικού των Προσωκρατικών" 1973, "Η κοσμολογία της Μιλήτου" 1974 (2011) Τοπωνυμικό Σύρου ΙΙ: Οι καταγραφές, Διεθνές Κέντρο Έρευνας Αίσωπος - La Fontaine (2002) Προσωκρατικοί: Παρμενίδης, Στιγμή (1999) Προσωκρατικοί, Στιγμή Συμμετοχή σε συλλογικά έργα (2013) Ελληνική μυθολογία: Δωδεκάθεο: Αθηνά, Ποσειδώνας, Δήμητρα, Απόλλων, Άρτεμις, Ερμής, Άρης, Αφροδίτη, Alter - Ego ΜΜΕ Α.Ε. (2013) Ελληνική μυθολογία: Δωδεκάθεο: Ήφαιστος, Διόνυσος, μικρότεροι και ομαδικοί θεοί, Alter - Ego ΜΜΕ Α.Ε. (2013) Ελληνική μυθολογία: Κοσμογονία, Δωδεκάθεο, Δίας και Ήρα, Alter - Ego ΜΜΕ Α.Ε. (2010) Ελληνική Ιστορία: Προϊστορία και αρχαϊκοί χρόνοι, Η Καθημερινή (2008) Παγκόσμια μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών [κείμενα, επιμέλεια] (2007) Ελληνική ιστορία, Εκδοτική Αθηνών (1986) Ελληνική μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών (1986) Ελληνική μυθολογία: Οι ήρωες: Τοπικές παραδόσεις, Εκδοτική Αθηνών (1986) Ελληνική μυθολογία: Οι θεοί, Εκδοτική Αθηνών Μεταφράσεις (2007) Εμπεδοκλής, Προσωκρατικοί: Εμπεδοκλής, Στιγμή [επιμέλεια, μετάφραση] (2000) Ηράκλειτος, Προσωκρατικοί: Ηράκλειτος, Στιγμή (1992) Ηράκλειτος, Περί φύσεως, Παπαδήμας Δημ. Ν. [επιμέλεια, μετάφραση, επιμέλεια σειράς] Λοιποί τίτλοι (1992) Οι θρησκείες, Εκδοτική Αθηνών [επιμέλεια] (1989) Παγκόσμια μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών [επιμέλεια] Έχει γράψει πολυάριθμα άρθρα σε ποικίλα περιοδικά, όπως: “Μένων ο μαθητής του (σοφιστή) Γοργία”, “Η Κοσμολογία της Μιλήτου”, “Αρχίλοχος και Ηράκλειτος”, “Κοσμογονία”, “Ελεάτες” και άλλα. Links: e-Βιβλιοθήκη: Ετικέτα: Ευάγγελος Ν. Ρούσσος http://eranistis.net/…/%CE%B5%CF%85%CE%AC%CE%B3%CE%B3%CE%B…/ ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΕΑΤΕΣ http://www.ekivolos.gr/Sxediasma%20istorikhs%20eisagwghs%20… Αναμνήσεις από τη μαθητεία μου στο ιστορικό εξατάξιο Γυμνάσιο Αρρένων Σύρου https://periodikotrypa.wordpress.com/2013/10/06/5880/
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΕΔΩ: https://www.facebook.com/enas.panagiotis/posts/1228497020617955
ΚΑΙ ΕΔΩ: https://www.facebook.com/enas.panagiotis/media_set?set=a.1228496947284629.1073742182.100003730060062&type=3
