Η Φιλοσοφία του Επίκουρου στην Ερμούπολη, η… , Γιατί οι Παλιοί Ερμουπολίτες ήταν τόσο σοφοί και προοδευτικοί άνθρωποι. Η Ερμούπολη - το ξέρουμε όλοι πλέον- είναι μια πολύ ιδιαίτερη πόλη από κάθε άποψη. Οι κάτοικοι της πρόσφυγες μεν άλλα πολύ πλούσιοι και μορφωμένοι με Ευρωπαϊκή παιδεία δημιούργησαν αυτό το νεοκλασικό θαύμα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα επηρεασμένοι όχι μονό από τον Θεό Ερμή άλλα και από πολλούς ακόμα Έλληνες αρχαίους φιλόσοφους. Ένας από αυτούς είναι ο μεγάλος Δάσκαλος φιλόσοφος και ανθρωπιστης της αρχαιοτητας ο Επίκουρος. Διαβάστε στην συνεχεία αυτής της έρευνας: ΠΩΣ και γιατί οι Επικούρειες φιλοσοφικές αρχές και ιδανικά επηρέασαν τους Ιδρυτές της Ερμούπολης. Ένας προσεκτικός περιηγητής στο κέντρο της Ερμούπολης μπορεί να παρατηρήσει μια διακριτική μαρμάρινη επιγραφή αναρτημένη σε ένα παλιό νεοκλασικό οίκημα της πρώτης περιόδου της δημιουργίας της Ερμούπολης. Το σπίτι αυτό (που δεν θα σας πω που βρίσκεται άλλα σας προτρέπω να ψάξετε να το βρείτε) βρίσκεται κυριολεκτικά στο Κέντρο της Ερμούπολης.
Η επιγραφή είναι αναρτημένη πάνω από τν κεντρική πόρτα της οικίας και θα έλεγε κανείς πως βρίσκεται «διακριτικά εμφανείς» με τέτοιο τρόπο που αν ξέρεις την σημασία της την προσεχείς. Αν δεν την ξέρεις την προσπερνάς.. Αυτό δηλαδή που εν τέλη είναι η ερμηνεία και η σημασία του ρητού. Οι Παλιοί κάτοικοι της Ερμουπόλης, αυτοί που δημιούργησαν αυτό το θαύμα που ονομάστηκε Ερμουπόλη ηταν μορφωμένοι άνθρωποι ηταν έκτος από πλούσιοι και διαβασμένοι γνωρίζοντας Ελληνική Φιλοσοφία. Και αυτό ήταν τόσο πολύ εμφανές και έντονο που με μαρμάρινες επιγραφές το αναρτούσαν στα σπίτια τους. Μια τέτοια επιγραφή υπάρχει σε σπίτι της Ερμούπολης κατασκευασμένο σχεδόν στις αρχές της δημιουργίας της πόλης του Ερμή. Το “Λάθε Βιώσας” είναι μια φράση που είπε ο μεγάλος Έλληνας φιλόσοφος Επίκουρος και σημαίνει να ζεις ήρεμα λαό «εν κρυπτώ». Δηλαδή … ναι μεν να ζεις στην καθημερινή αληθινή ζωή άλλα με προσοχή παρακολουθώντας το περιθώριο της κοινωνικότητας διαφυλάσσοντας έτσι την ψυχική σου ηρεμία.
Μείνε στην Αφάνεια . Η αφάνεια σού εξασφαλίζει την ανωνυμία και την δυνατότητα να είσαι ελεύθερος, ενώ η διασημότητα δημιουργεί αντιπαλότητες, έχθρες με αποτέλεσμα το άτομο να μην μπορεί να βρει την ηρεμία του που είναι η προϋπόθεση για το «Ζην Ηδεως» δηλαδή την ευτυχισμένη ζωή. Αξίζει να μείνεις στην αφάνεια, για να διαφυλάξεις την ψυχική σου γαλήνη και να καλλιεργήσεις το πνεύμα σου έλεγε ο Επίκουρος. Ο Επίκουρος ΕΙΝΑΙ ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες Δάσκαλους και φιλόσοφους όλων των εποχών. Ο Επίκουρος έδρασε στην αρχαία Ελλάδα μεταξύ 341 π.χ. – 270 π.χ. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, με το όνομα Κήπος του Επίκουρου, η οποία θεωρείται από τις πιο γνωστές σχολές της όχι μονό της ελληνικής φιλοσοφίας άλλα και της παγκόσμιας.
Η επικούρεια φιλοσοφία γοήτευσε την αρχαιότητα: ήταν η πιο δημοφιλής φιλοσοφία στην Ελλάδα και στη Ρώμη. «Οι μαθητές και οι φίλοι του Επίκουρου ήσαν τόσο πολυάριθμοι» γράφει ο Διογένης Λαέρτιος, «που ολόκληρες πόλεις δεν μπορούσαν να τους χωρέσουν» (Διογ.Λαρετ.X.9). Έφταναν ακόμα και από την Αίγυπτο, λέει ο Πλούταρχος, για να παρακολουθήσουν τον δάσκαλο. Αργότερα, όταν οι Ρωμαίοι, ήρθαν σε επαφή με τον Ελληνικό λαό, η πρώτη φιλοσοφία που διείσδυσε σ’ αυτούς, η πρώτη που εκφράστηκε στη λατινική γλώσσα, ήταν η άθρησκη στην ουσία της φιλοσοφία του Επίκουρου. Τότε, «το παρασυρμένο πλήθος, λέει ο Κικέρων, κατευθυνόταν ολόκληρο προς αυτό το σύστημα προτιμώντας το από τα άλλα». Όσο επιβίωνε ο παγανισμός, η θεωρία του Επίκουρου διατηρείτο. Όταν μια νέα πίστη εμφανίστηκε στον κόσμο, η επικούρεια φιλοσοφία έμεινε ακόμα για αρκετό χρόνο όρθια αντιμέτωπη στον χριστιανισμό που γεννιόταν. Πράγματι η επικούρεια φιλοσοφία κατείχε δύναμη αντίστασης ενάντια σε κάθε είδους θρησκεία, κάτι που δεν είχαν οι άλλες φιλοσοφίες : απέρριπτε επί της αρχής το θαύμα, το υπερφυσικό. Ο Επίκουρος και ο Λουκρήτιος έχουν ήδη το επιστημονικό και θετικιστικό πνεύμα των σύγχρονων ωφελιμιστών, και αυτή είναι η δύναμή τους. Η επικούρεια φιλοσοφία ήταν το τελευταίο από τα φιλοσοφικά συστήματα που επέζησαν για κάποιο χρονικό διάστημα ακόμα στο χριστιανισμό.
Στην σύγχρονη εποχή κατά κάποιο τρόπο θα έλεγε κανείς «περιορίστηκε¨ από την Πλατωνική και την Αριστοτέλειο φιλοσοφία καθώς και από τον Πυθαγόρα. Όμως ως και τα τέλη του 1900 σε ολόκληρο την υφήλιο ο Επίκουρος και οι Επικούρειοι Φιλόσοφοι με τα γραπτά, τα έργα και τις ιδέες τους επηρέαζαν ολη την ανθρωπότητα. Ο Ίδιος ο Νίτσε στα τέλη του 19ου αιώνα είχε εκφράσει την διαπίστωση ότι: «Η επιστήμη και η κοινωνία έχει βαλθεί να επιβεβαιώσει και να δικαιώσει τον Επίκουρο!» Η φιλοσοφία του Επίκουρου είχε κύριο στόχο την ανθρωπινή ηθική. Και για αυτόν τον λόγο στην σύγχρονη εποχή όπου τα ήθη χαλάρωσαν αρκετά (σχεδόν επικίνδυνα) ο φιλόσοφος και οι ιδέες του παραγκωνίστηκαν. Οι φιλοσοφικές τους αναζητήσεις περιστρέφονταν και επικεντρωνόταν τελικά στην αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν (ΖΗΝ ΗΔΕΩΣ), και έδινε ξεκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές. Η ζηλοφθονία, οι εμπάθειες, η δεισιδαιμονία, το κυνήγι της εξουσίας, η φιλαργυρία. Τα ανθρώπινα μη αναγκαία πάθη είναι έλεγε ότι χειρότερο για τον ανθρώπινο νου. Το «ζην ηδέως» η ιδανική ευτυχία δηλαδή, επιτυγχάνεται με την απουσία του πόνου και φόβου και με τη βίωση μιας ζωής αυτάρκους περιβαλλόμενης από αληθινούς φίλους. Δυστυχώς δεν έχουν διασωθεί τα βιβλία του Επίκουρου «Περί Αιρέσεων και Φυγών» (περί του τι επιλέγουμε και τι αποφεύγουμε) καθώς και το «Περί Βίων» (περί τρόπου ζωής), Δηλαδή στα βιβλία αυτά στα οποία ο Επίκουρος ανέπτυσσε διεξοδικά το «λάθε βιώσας». Από τα κείμενα όμως που σώζονται από μαθητές του η άλλων Επικούρειων φιλοσόφων μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο Δάσκαλος προέτρεπε τους μαθητές του να αποφεύγουν τα δημόσια πράγματα και την πολιτική.
Ο Επίκουρος δίδαξε ότι η ηδονή (εννοεί την ευχαρίστηση) και ο πόνος είναι το μέτρο για το τι πρέπει να προτιμούμε και τι να αποφεύγουμε. Μια ηδονή, για τον Επίκουρο, είναι ηθικώς θεμιτή και πρέπει να την επιδιώκουμε, εφόσον αποτελεί μέσο διασφάλισης της κορυφαίας ηδονικής κατάστασής μας, που δεν είναι άλλη από την ψυχική μας ηρεμία. Ακόμα και ο πόνος, εάν ορισμένες φορές μας βοηθάει στην κατάκτηση της ψυχικής μας ηρεμίας, αποκτά θετική σημασία. Έτσι λοιπόν το κριτήριο επιλογής μεταξύ των ηδονών δεν είναι το ποσοτικό άλλα το ποιοτικό. Ο Επίκουρος επηρέασε την σύγχρονη Ελληνική κοινωνία πολύ περισσότερο από κάθε άλλο Έλληνα φιλόσοφο γιατί οι ιδέες και οι φιλοσοφίες του ηταν πολύ πιο γήινες και ανθρώπινες και φυσικά επηρέασε τους ανώτερους κοινωνικά , πνευματικά και σε μορφωτικό επίπεδο Συριανούς κατοίκους στις αρχές και στην άνθιση της Ερμουπολίτίκης περιόδου. Ο Επίκουρος λέει: «Την ευτυχία και τη μακαριότητα δεν τις προκαλούν ούτε τα πολλά πλούτη. ούτε οι πολλές ασχολίες, ούτε το κυνήγι για την εξουσία, ούτε η πολιτική δύναμη, αλλά το να μην είσαι θλιμμένος, η πραότητα των συναισθημάτων και η ψυχική διάθεση που καθορίζει τα όρια της ύπαρξής μας σύμφωνα με την φύση.» Επίκουρος. για την ζωή.» Η αποξένωση του ανθρώπου από την ίδια την έννοια της ανθρωπιάς του και η εξοικείωση του με το «δήθεν» και τον ατέρμονα ανακυκλωμένο εγωισμό του και το κυνήγι των συνεχώς αναδυόμενων αναγκών και ενστίκτων που φέρνει καθημερινά η εποχή που ζούμε τον παρεκκλίνουν από την αναζήτηση της πραγματικής άνοιας της ευτυχίας. Η ευτυχία δεν είναι ένα μακρινό όνειρο που πότε δεν θα πραγματοποιηθεί μας λέει ο Επίκουρος. Η ευτυχία μπορεί να επιτευχθεί και πάνω απ’ όλα να διαρκέσει. Γιατί η ευτυχία προέρχεται από την επιλογή των επιθυμιών. Ανάλογα τις επιθυμείς και ποσό εύστοχο μπορεί να είναι αυτό θα έρθει και η ανάλογη ευτυχία στην ζωής σου. Οι επιθυμίες χωρίζονται σε δυο είδη. Στις φυσικές και αναγκαίες και σε αυτές που δεν είναι ούτε φυσικές ούτε αναγκαίες, αλλά γεννιούνται από ματαιοδοξία. Ο σκοπός «του να ζεις» η «Ηδονή» άλλα και και η όσο το δυνατόν αποφυγή των σωματικών παθών που προέρχονται από τα λάθη των επιλογών της ζωής που κάνει ο κάθε άνθρωπος.
Όταν ο μάς ο Επίκουρος χρησιμοποιεί την λέξη «Ηδονή δεν εννοεί την η σωματική η σεξουαλική ηδονή άλλα η πνευματική ηδονή. Υποστηρίζει και πολύ σωστά πως η πνευματική ηδονή μπορεί να υπερκεράσει τον σωματικό πόνο. Ο νους μας προσβάλλεται συνεχώς από μη αναγκαίες επιθυμίες και πάθη. Κυρίως επιθυμία για πλούτη (φιλαργυρία), και την επιθυμία για δύναμη ή για εξουσία και δόξα (φιλοδοξία). Ζηλοφθονία. Εμπάθειες. Κακίες . Όλα αυτά αν εισχωρήσουν και γίνουν βίωμα σε ένα ανθρώπινο νου δυστυχώς … δεν έχουν όριο. Είναι αδύνατον να ικανοποιηθούν γιατί συνεχώς ανανεώνονται σαν ιός αρρώστιας. Όσο λοιπόν ένας άνθρωπος αφήνει αυτά τα πάθη και τις επιθυμίας να κυριαρχούν στο μυαλό του φέρνουν ένα ακατάπαυστο πόνο που σύμφωνα με την βιολογική του ανάγκη κάτι πρέπει να κάνει για να τον εξαλείψει. Εξ ου και η δήλωση του Επίκουρου ότι … «η φτώχια, αν μετρηθεί με βάση τον φυσικό σκοπό της ζωής, είναι πολύ μεγάλος πλούτος, ενώ τα αμέτρητα πλούτη σημαίνουν μεγάλη φτώχια, αφού το κυνήγι αυτών και η διατήρηση τους σημαίνει μόνο πνευματική και σωματική κούραση » Κατά την Επικούρεια Φιλοσοφία … « Η φτώχια δεν είναι να έχεις λίγα, αλλά να λαχταράς περισσότερα». Σε ένα γραπτό του Επίκουρου προς τον Ιδομενέα τον συμβουλεύει : «Αν θες να κάνεις πλούσιο τον Πυθοκλή, μη του δίνεις περισσότερα χρήματα, περιόρισε τις επιθυμίες του». Επίσης, ο Επίκουρος συμβούλευε τους μαθητές του να απέχουν από τη δημόσια ζωή “να μείνουν στην αφάνεια” Και ΚΑΤ ` ΕΠΕΚΤΑΣΗ Και ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ “Λάθε βιώσας” γιατί η συμμετοχή με τα κοινά, θα προκαλέσει συμβιβασμούς και αντιπαλότητα, με αποτέλεσμα να τους πληγώσει και κατά συνέπεια να χάσουν την ηρεμία τους και την αταραξία τους. Ήταν δε τόσο δίκαιος σωστός και «μελετημένος « ο Επίκουρος που ως δάσκαλος μένοντας πιστός στις φιλοσοφικές του θεωρίες (ιδέες) έλεγε στους μαθητές τους «Αν κάποιος καίγεται από την επιθυμία ν’ ασχοληθεί με τα πολιτικά δρώμενα, φυσικά και να το κάνει, γιατί αν δεν το κάνει, ο πόνος της στέρησης θα είναι μεγαλύτερος από αυτόν της ενασχόλησης και ενδεχομένως να το οδηγεί στα λάθη που προσπαθούμε να υπερκεράσουμε με την πνευματικότητα.» Μοναδική και απίστευτη Ελληνική φιλοσοφία από ένας από τους μεγαλύτερους δάσκαλους και Έλληνες φιλόσοφους όλων των εποχών. Να λοιπόν γιατί οι πρώτοι κάτοικοι του βραχώδους αυτού βάλτου που ονομαζόταν Συρα τον μετέτρεψαν σε μια Μητρόπολη. Γιατί αποδεδειγμένα επηρεασμένοι από την επικούρεια φιλοσοφία διακρίνονταν για την ηθική τους. Την πνευματική ανωτερότητα τους. Την πνευματική καθαρότητα τους, Δεν τους ενδιέφερε τι κάνει ο διπλανός τους άλλα το γενικό σύνολο να είναι ευτυχισμένο και ενωμένο σε μια κοινή πορεία εξέλιξης. Κύριο μέσο για την επίτευξή αυτών ηταν η Επικούρεια «Φρόνηση», Η οποία τους δίδασκε ότι δεν θα υπάρχει απόλαυση αν δεν υπάρχει «πνευματική ηδονή» που είναι πολύ πιο σημαντική από τη σωματική. Ο νους όχι μόνο μοιράζεται τις ηδονικές αισθήσεις του σώματος τη στιγμή που τις βιώνει, αλλά αντλεί ευχαρίστηση από την ανάμνηση περασμένων ηδονών και την προσδοκία μελλοντικών. Για αυτό στην Ερμουπόλη δημιουργήθηκαν θέατρα. Λέσχες. Σύλλογοι. Πνευματικά κέντρα και άνθισε το πνεύμα σε κάθε του μορφή.
Και μέσα από την άνθιση του πνεύματος προσήλθε η οικονομική ανάπτυξη. Και φυσικά η κοινωνική ανάπτυξη.
Μερικές από τις βασικές αρχές της φυσικής φιλοσοφίας του Επίκουρου * Τίποτα δεν δημιουργείται ποτέ από το τίποτα. * Ο κόσμος δεν δημιουργήθηκε από θεία παρέμβαση. * Ακόμα και αν υπάρχουν θεοί, αυτοί δεν επιδρούν στο φυσικό κόσμο. * Η ύλη δεν καταστρέφεται σε τίποτα. * Πρωταρχικά στοιχεία της ύλης δεν είναι τα αριστοτελικά στοιχεία πυρ, αήρ, γη και ύδωρ, αλλά μικρά αδιαίρετα άφθαρτα σωματίδια (άτμητα σωμάτια = άτομα). * Τίποτα δεν μπορεί να γίνει αισθητό αν δεν έχει υλική υπόσταση. * Τίποτα δεν υπάρχει εκτός από τα άτομα και το κενό ανάμεσά τους. * Όλα τα σώματα, είτε είναι άτομα, είτε προέρχονται από ένωση ατόμων. * Το σύμπαν είναι αχανές. Δεν βρισκόμαστε στο κέντρο του σύμπαντος, αλλά είμαστε ένας από τους αναρίθμητους κόσμους του σύμπαντος. * Τα άτομα βρίσκονται σε διαρκή κίνηση μέσα στο κενό. Μπορούν να συνεχίσουν σε ευθεία, να συγκρουστούν, να αλλάξουν κατεύθυνση, να ενωθούν με άλλα άτομα στη δημιουργία σύνθετων σωμάτων. * Οι κόσμοι και τα έμβια όντα δημιουργούνται από τυχαία γεγονότα λόγω της χαοτικής κίνησης των ατόμων. * Αυτό που αποκαλούμε «ψυχή» είναι σωματική οντότητα με υλικά χαρακτηριστικά και δεν συνεχίζει να υπάρχει μετά τον θάνατο. * Η αίσθηση είναι αξιόπιστη, διότι δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από κάτι άλλο πιο αξιόπιστο από αυτήν.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: ΜΗΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ 21ου ΑΙΩΝΑ ΝΑ ΑΡΧΙΣΟΥΝ ΝΑ ΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ Και ΝΑ ΞΑΝΑΘΥΜΗΘΟΥΝ ΤΙΣ ΙΔΕΕΣ Και ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΙΚΟΥΡΟΥ η μήπως είμαστε πολύ μικροί και αμαρτωλοί για να μπορέσουμε να ακολουθήσουμε την ηθική του Επίκουρου? Στην εποχή μας τους ανθρώπους τους διακρίνει ο πλεονασμός , η μεγαλομανία, η πλεονεξία , φαντασία ,η επίδειξη και η ανηθικότητα. Επομένως μήπως τελικά δεν μπορούμε να ακολουθήσουμε τη θεωρία και τα μαθήματα του Επίκουρου? Ναι !! Είμαστε υπερήφανοι - και είμαστε παρα πολλοι - που η καταγωγή μας είναι από την Ερμούπολη και από τόσους σπουδαίους φιλοσόφους και άξιους αρχαίους Έλληνες όμως κάποιοι ανιστόρητοι και τραγικά εντεταλμένοι η φανατισμένοι σε ¨ειδικές ανθελληνικές και εναντια στον τόπο αποστολές" δεν έχουν ούτε στο ελάχιστο την ευθιξία και την πατριωτική ευαισθησόα να ακολουθήσουν και μα συνεχίσουν αυτό που οι πρόγονοί μας δίδαξαν και ξεκίνησαν αυτοί.
Πήγες , Ενδεικτική βιβλιογραφία. links Wikipedia - Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος 12 τόμοι - Συγγραφείς: Παναγιώτης Κανελλόπουλος - - Ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος - Συγγραφέας: DURANT WILL Η φιλοσοφία με απλά λόγια - Εκδόσεις Κλειδάριθμος Χαράλαμπος Θεοδωρίδης, Επίκουρος. Η αληθινή όψη του αρχαίου κόσμου, εκδ. Εστία ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: ΗΘΙΚΗ, Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ. Γιώργος Ζωγραφιδης Εκδότης: ΖΗΤΡΟΣ Χάρη Λύτα, «Λάθε βιώσας» Η επικούρεια τέχνη του ευ ζην. Εκδόσεις «Κέδρος», 2004 http://www.epicuros.gr/arthra/a_arthra_epicuros_filo.htm
Παναγιώτης Κουλουμπής Παναγιωτης Κουλουμπης Panagiotis Kouloumpis 9 Ιουλίου 2018 Ερμούπολης Σύρος, Κυκλάδες, Ελλάδα