ΚΡΗΤΗ ΣΥΡΟΣ "Η ΚΡΗΤΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΘΥΜΑΤΑΙ ΤΗΝ ΣΥΡΟ ΣΑΝ ΑΔΕΛΦΗ ΤΗΣ"

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ 1866-1869 ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΧΩΝ ΤΟΥ 19ου ΑΙΩΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΔΙΩΞΟΥΝ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΚΟΛΗΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟ ΝΗΣΙ ΚΑΙ ΝΑ ΕΝΤΑΧΘΟΥΝ ΣΤΟΝ ΝΕΟΣΥΣΤΑΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΩΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ. ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΟΥΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΛΕΝΕ ΟΤΙ Η ΚΡΗΤΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΙΜΑ ΤΗΝ ΣΥΡΟ ΣΑΝ ΑΔΕΛΦΗ ΤΗΣ ΔΙΟΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕ ΠΟΛΛΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ; ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΧΑΤΖΗ – ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΡΙΑΡΑΣ ΚΑΙ ΣΕ ΠΟΙΟ ΠΑΛΙΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ ΕΜΕΙΝΕ ΚΑΙ ΑΠΟ EKEI ΣΧΕΔΙΑΣΕ ΚΑΙ ΞΕΚΙΝΗΣΕ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ: ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΠΟΥ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΠΟΥ ΕΣΤΕΙΛΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΡΟ ΣΕ ΟΛΟΥς ΤΟΥς ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ. ΜΑΘΕΤΕ Π[Ως Π[ΕΘΑΝΕ ΣΤΗΝ ΣΥΡΟ ΚΑΙ ΚΗΔΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΑΠΑΝΗ.

Διαβαστε το εξαιρετικα ενδειαφερον αυτο αρθρο με σπανια ιστορικα και φωτογραφικα ντοκουμεντα. Aλλη μια μεγαλη και αγνωστη πτυχη της Ιστοριας της Ερμουπολης που επηρεασε και σημαδεψε οχι μονο την Νεωτερη Ιστορια του Ελληνικου Εθνους αλλα την γενικοτερη ιστορια της Μεσογειου και της Ευρωπης. Τον Ιανουάριο του 1897 πρόσφυγες από την Κρήτη, γυναικόπαιδα κυρίως, φθάνουν στη Μήλο, Σύρο ή Πειραιά, όπου διηγούνται τους φόνους, τις θηριωδίες, τις πυρκαϊές και τις συμπλοκές που συμβαίνουν στον τόπο τους.

Ο 19ος αιώνας σε σχέση με την ιστορία της Κρήτης αναμφίβολα μπορεί να θεωρηθεί ως ο αιώνας των Κρητικών Επαναστάσεων. Από το 1821 ως το 1898 η Ιστορία της Μεγαλονήσου είναι η Ιστορία της Ελευθερίας. Όλες οι Κρητικές Επαναστάσεις είχαν ως σκοπό την απελευθέρωση και την ένωση της νήσου με την Ελλάδα. Εύκολα διαπιστώνει κανείς από το ένα μέρος τους ιδεολογικούς αγώνες προς αυτές τις κατευθύνσεις και από το άλλο την επαναστατική προπαρασκευή, μια ζωντανή ιστορική εμπειρία που είχε τις ρίζες της βαθιά μέσα στο χρόνο, αρκεί να θυμηθεί κανείς τον Δασκαλογιάννη των Σφακιών το 1770 - 1771. Δεν είναι υπερβολή να κάνει κανείς λόγο για μια Διαρκή Κρητική Επανάσταση, που δεν είχε όρια ούτε ικανοποίηση αν αναλογιστούμε ότι το έτος 1898 μπορεί να αποτελεί ιστορική τομή για τη Μεγαλόνησο...

Η Κρητική Επανάσταση του 1866-1869, υπήρξε από τις πιο σημαντικές από μια σειρά επαναστάσεων τον 19ο αιώνα στην Κρήτη ενάντια στην Οθωμανική κυριαρχία και υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα. Παρ΄ ότι η ίδια η επανάσταση δεν στέφθηκε με επιτυχία, το γεγονός της ανατίναξης της Μονής Αρκαδίου, Η Κορυφαία πράξη του απελευθερωτικού αγώνα των Κρητών, σύμβολο ηρωισμού και θυσίας. Είναι το σημαντικότερο επεισόδιο της Κρητικής Επανάστασης του 1866.που προκάλεσε το θάνατο 300 περίπου πολιορκημένων και 700 αμάχων, είχε μεγάλο αντίκτυπο στη διεθνή κοινή γνώμη ως μία από τις πτυχές του όλου Ανατολικού Ζητήματος. Οι χριστιανικοί πληθυσμοί του νησιού, είχαν επαναστατήσει και κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες, όμως παρά τις σποραδικές επιτυχίες, η επανάσταση καταπνίγηκε. Το 1828 η Κρήτη πέρασε υπό τον έλεγχο του Αιγύπτιου ηγέτη, Μοχάμετ Άλη, αλλά το 1840 ξαναπέρασε υπό τον άμεσα έλεγχο της Υψηλής Πύλης. Το 1841 και το 1858 η Κρήτη επαναστάτησε και πάλι. Τελικά από το 1858 αναγνωρίστηκαν κάποια δικαιώματα στους Κρητικούς, όπως να οπλοφορούν, καθώς και σειρές κανονισμών σχετικά με το χριστιανικό δίκαιο και την απόλυτη ελευθερία της άσκησης της θρησκείας. Η Κρητική Επανάσταση του 1866 θεωρείται το " δεύτερο '21".

Στη Σύρο ειχε βρει καταφύγιο και ο Χατζή-Ανδρέας Κριαράς, πρόε δρος της Καγκελλαρίας που κήρυξε την Επανάσταση στην Κρήτη το 1821, και οι οπλαρχηγοί του. Εμεναν στο σπιτι που υπαρχει η αναλογη ιστορικη μαρμαρινη πλακα. Ποιος ηταν αυτος ομως; Η φιλική εταιρεία έχει μυήσει αρκετές κεφαλές στα Σφακιά πλοιοκτητες, εμπορους, οπλαρχηγους, διπλωματες και αλλους πολλους. Ενας απο αυτους ηταν ο Χατζή – Ανδρέας Κριαράς (1765 – 1872) ο εξ Άνωπόλεως των Σφακιών, υιός του Έμμ. Νομικού ή Κριαρά και της Κατίγκως Βλάχου, αδελφής του εθνομάρτυρα Ι ωάννου Δασκαλογιάννη (Ιωαννης Βλάχος), είναι εις των ολίγων πρωτεργατών της Κρητικής Επαναστάσεως του 1821. Εμποροπλοίαρχος κατά την από του 1800 – 1821 εποχήν, διετηρεί πα­λαιούς δεσμούς με όλους τους έλληνας πατριώτας της Οδησσού, της Τεργέστης, της Βιέννης, της Ύδρας και της Καλαμάτας. Υπήρξεν εκ των πρώτων φιλικών της Οδησσού, ων φίλος του Έμμ. Ξάνθου και του Σίμου Μπερτουμέ. Ότε εκηρύχθη η Επανάστασις του 1821, ο Κριαράς εψηφίσθη ως πρόεδρος τής πενταμελούς Επαναστατικής Αρχής, μετά του Πρωτοπαπά Σφακίων Γεωργίου, του Ιω. Ψαρρουδάκη, του Χ. Σ. Βουρδουμπά, του Ιατρού Πωλιουδάκη και του Σ. Παπαδάκη. Επί Αφεντούλη και αρμοστείας Τομπάζη, διετέλεσεν Υπουρ­γός των Εσωτερικών και τής Δικαιοσύνης. Υπήρξεν ο πρωτεργάτης της εκ Κρήτης αποπομπής του Αφεντούλη και ήτο επιστήθιος φίλος του Ίω. Κωλέτη. Το έτος 1830 ο Κριαράς εγκατεστάθη εις Σύρον. Εκεί διετέλεσε μέλος τής Διοικητικής Επιτροπής Κρήτης, και είτω πρόεδρος της εν Σύρω υπέρ των Κρητών Επιτροπής, με αναπληρωτήν τον ανεψιόν του Μίνωα Μπογιατζόγλου. Εις βαθύτατον γήρας ( 107 ετών ) απεβίωσεν εν Σύρω, κηδευθείς δημοσία δαπάνη, ως φέρων το ανώτατον Αριστείων του Αγώνος του 1821 και τον Μεγαλόσταυρον, εκφωνηθέντος επικήδειου παρά του λογίου Αρχιεπισκόπου Σύ­ρου Αλεξάνδρου – Λυκούργου και του δικηγόρου Χατζηδάκη. Ολίγα έτη προ του θανάτου του, ο Κριαράς επροστάτευσε τον εις Σύρον καταφυγόντα ως πρόσφυγα Κ. Βενιζέλον, ηυτύχησε δε να γνωρίση νήπιον τον κατόπιν Πρωθυπουργόν Ελευθέριον Βενιζέλον (Βλέπε Εφημερίδα Ερμούπολης Συρου απ. Φ. 413 της 23,11,1872 εν Εθνική Βιβλιοθήκη).

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΜΟΥΠΟΛΗΣ κατά τη διάρκεια των Κρητικών Επαναστάσεων. Στις 29 Iουλίου, συγκροτήθηκε στην Aθήνα η "Kεντρική υπέρ των Kρητών Eπιτροπή", με πρωτοβουλία του Kρητικού στην καταγωγή, νομομαθούς και υποδιοικητή της Eθνικής Tράπεζας, Mάρκου Pενιέρη. Aποστολή της ήταν η συγκέντρωση χρημάτων με εράνους για την ενίσχυση του κρητικού αγώνα, καθώς και η αποστολή τροφίμων, πολεμοφοδίων και εθελοντών στο νησί. Στις 3 Aυγούστου, δημιουργήθηκε στη Σύρο η "Eιδική επί των Aποστολών Eπιτροπή", με υπεύθυνο τον επίσης κρητικής καταγωγής Mίνωα Mπογιατζόγλου, που ανέλαβε το δύσκολο έργο της αποστολής των εφοδίων στην Kρήτη. Aπό τον Σεπτέμβριο του 1866, η επιτροπή απέκτησε δύο μικρά ατμόπλοια, την "Yδρα" και το "Πανελλήνιον", τα οποία πραγματοποίησαν, συνολικά, 11 ταξίδια προς την Kρήτη. Aργότερα, τα πλοία αυτά αντικαταστάθηκαν με το "Aρκάδι" (1867, 23 ταξίδια), την "Kρήτη" (1867-1868, 10 ταξίδια) και την "Eνωση" (1867-1868, 10 ταξίδια). Διαβαζουμε σε βιβλια της ιστοριας.

«[…] Στη Σύρα, οι πατριώτες του Κομιτάτου είχαν ανασκουμπωθεί να συντρέξουνε τ’αδέρφια της Κρήτης . Οι μύλοι αλέθανε νύχτα μέρα το σιτάρι, οι ψωμάδες φουρνοπολεμούσανε, στα τουφεξήδικα δένανε φουσέκια, οι τσαγκαράδες μαστορεύανε στιβάνια, οι τερζήδες1 βράκες και μεϊντάνια.2 Όλους τούτους τους ζαερέδες3 και τα μπαρουτότουβλα, το Κομιτάτο τα παράδινε λίγα – λίγα στο αδερφάτο των χαμάληδων, κι αυτοί τα στοιβάζανε στις μαούνες και τα βαστούσανε σκεπασμένα στη φύλαξή τους. Από κει, τη διορισμένη νύχτα, χωρίς να τους χαμπαρίσει κανείς, τα φορτώνανε μάνι – μάνι στο πυρόσκαφο, κι αυτό σαλπάριζε με σβησμένα φανάρια, στ’όνομα του Χριστού, και πήγαινε να σπάσει το μπλόκο της Κρήτης […] το κουρσάρικο […] φουντάριζε χωρίς να σβήσει τα καζάνια, και με το τσούρμο βουτημένο ως τη μέση στο νερό, ξεφόρτωνε χέρι – χέρι την πραμάτεια […] Δεν άργιε ν’ακουστούνε τα πέταλα των μουλαριών, που κατεβαίνανε μονοσκοίνι το σύρμα να σηκώσουνε τα προυκιά. Φορές – φορές ζύγωνε κι ο Τούρκος με τον ξεκατινιάρη του [πρόκειται για το θωρηκτό Ιτζεδίν] κι αρχίνιζε τα σμπάρα και τις ψευτοφωτιές […]. Μας φέγγουνε, να μη σκοντάψουμε, πάτησε κάποτε φωνή ο Σουρμελής, κ’ οι βράχοι χαχαρίσανε με το χωρατό. Το κουρσάρικο χτυπούσε τότες τις ρόδες του και ξέφευγε ακρίζοντας τη στεριά, όπου οι ξέρες και τα ρηχά κάναν ανεβολετά τ’αρμενίσματα για τις φρεγάδες. […] Από τις σπηλιές και τα βράχια ακούγονταν καμιά φορά το φωνοκλήσι της προσφυγιάς που καρτερούσε να την πάρουνε στην Ελλάδα.. Σημειώσεις 1 Πρόκειται για τους ράφτες (Πυτικάκης 2001: 1074). 2 Πρόκειται για κοντό εφαρμοστό επενδυτή που φοριόταν πάνω από το γιλέκο, εξάρτημα της κρητικής φορεσιάς (Πυτικάκης 2001: 609). 3 Πρόκειται για τη σοδειά σε σιτηρά και κατ’ επέκταση τα τρόφιμα (Πυτικάκης 2001: 331).

διαβαστε παρακατω την σπανια ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΧΑΤΖΗ – ΑΝΔΡΕΑ ΚΡΙΑΡΑ (ΣΥΜΒΟΛΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ ΤΟΥ ΧΑΙΡΕΤΗ) Προκειμένης τής Επαναστάσεως του 1841 (Χαιρέτη) ο τότε καθη­γητής της Θεολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μιχαήλ Αποστο­λίδης ο από Χανίων, έγραψεν εις τον Χατζή – Ανδρέα Κριαρά (1765 – 1872) και του εζήτησε να συμμετάσχη του αρχομένου αγώνος. «Διότι, ( του έγραφε) ηγηθείς συ τής Επαναστάσεως προ δεκαετίας, θα ήτο περίεργον να μην δεχθής και νυν να βοηθήσης τον έντιμον αγώνα..,».. Ό Κριαράς απήντησεν, εις τον μετά ικανά έτη γενόμενον και Μητροπολίτην Αθηνών Μιχαήλ, δια της ακολούθου επιστολής του, λίαν ενδιαφρερούσης από πάσης πλευράς, λόγω των διεθνών συνθηκών τι εποχής εκείνης, εν πολλοίς προσομοιαζουσών προς τας σημερινάς Εν Σύρο τη 18 Μαρτίου 1841 Πανιερώτατε Δέσποτα ! Η επιστολή σου της 15ης Φεβρουαρίου, με εύρεν ασθενούντα, και ούτω πώς, δεν ηδυνήθην να δώσω απόκρισιν εν καιρώ τω πρέποντι. Ταύτην, σπεύδω να δώσω σήμερον δια χειρός του γαμβρού μου Χαραλ. Βορδουμπάκη 3 όστις προλαβόντως έγραψε και εις τον Ρούσοι και εις τον Πωλογεωργάκη δια να ανοίξουν τους οφθαλμούς των και άντικρύσωσι την σημερινήν κατάσταπιν. Μοι γράφεις, Πανιερώτατε, οτι δεν είναι ορθόν να αγνοώ την κινησιν, άλλα ότι πρέπει και εγώ να κινηθώ και να παρακινήσω μάλιστα και όλους τους συμπατριώτας μου, εδώ και εις την Πατρίδα, να κινηθούν όλοι, διότι οι άλλοι δεν θέλουν να κινήσουν αν δεν κάνουν την αρχήν οι Σφακιανοί. Ή Πανιέρότης σου, ας μοί επιτρέψη με όλον το σέβας όπερ οφείλω εις το αξίωμα σου να είπω την καθαράν αλήθειαν αύτη δε είναι, οτι οι Σφακιανοί έπραξαν, παντού όπου ευρέθησαν κατά την μεγάλην Έπανάατασιν, πάντοτε το καθήκον των. Και τι απεκόμισαν; Ύβρεις και θυσίας και ουδέν άλλο. Οι Σφακιανοί ηγηθέντες κατά την επανάστασιν πρώτοι, διότι ουδείς εκίνει αν αυτοί δεν εσηκώνοντο πρώτοι, είδον τάς περιουσίας των να καταστρέφονται και τα καλύτερα τέκνα των να γίνονται βορά του κατακτητου. Όπως δε όλοι γνωρίζουν, όπου ναι αν ευρέθησαν, ουδεμιάς βοηθείας έτυχον από τους άλλους Κρήτας, πλην ολίγων εξαιρέσεων. Πώς λοιπόν θέλετε σήμερον να ξεσηκωθούν πάλιν πρώτοι αυτοί; Εγώ θα έλεγον να συνεννοηθούν πρώτα με όλους τους πρώτους των άλλων επαρχιών και αφού δεχθούν να ξεσηκωθούν ολοι, να υπογράψουν ένα σύμφωνον και τότε μάλιστα, οι Σφακιανοί να σηκωθούν αμέσως και πρώτοι. Άλλά να παροτρύνω εγώ τους συνεπαρχιώτας μου εις νέαν αιματοχυσίαν, και κα­τόπιν να έγκαταλειφθώσι μόνοι των εις τον άπελπιν αγώνα, ουδέποτε θα πράξω τούτο, πριν λάβω εγγυήσεις ικανάς. Επιθυμώ όμως και κάτι άλλο να είπω, διά να δικαιολογήσω διατί δεν απήντησα μέχρι τούδε και εις προλαβούσας παρόμοιας προσκλήσεις του κ. Δαμβέργη, όστις με επεσκέφθη προ καιρόν. Φρονεί η Πανιερότης σου, ότι κατόπιν των τόσων θυσιών και μόχθων ας κατεβάλομεν, οι συνάδελφοι μου εις την Καγκελλαρίαν και εγώ, κατά την μεγάλην επανάστασιν του Γένους, δεν θά καθίστων πάντα ταύτα δυνατήν την απελευθέρωσιν της Κρήτης, ως εγένετο δια το λοι­πόν Βασίλειον; Λέγω ναι, διότι ουδέν παρελείψαμεν νά πράξωμεν και στρατιωτικώς και πολιτικώς, τελικώς δε ημείς είμεθα οι νικηταί και όχι οι τουρκοαιγύπτιοι. Δυστυχώς όμως ή ευθύνη της εκ νέου δουλώσεως της Κρήτης βαρύνει τους Ευρωπαίους Κυβερνήτας. 0ι ξένοι, Πανιερώνατε, δεν ηθέλησαν ποτέ, παο’ όλας τάς θυσίας μας, την απελευθέρωσιν της Κρήτης. Είμαι δε εις θέσιν να σας δια­βεβαιώσω ότι με κάθε τρόπον ηναντιούντο εις πασάν ενέργειαν και οι Αγγλογάλλοι και οί Ρώσσοι. Εγώ δε ο ίδιος, όταν είδον πόσον καταφόρως παραγνωρίζονται άπο τους διεθνείς προστάτας μας αί θυσίαι τόσων ετών, ηναντιώθην εις την παράδοσιν της Γραμπούσας εις τον Άγαρηνόν, κατόπιν συνεννοήσεως και με τον κ. Κανάρην5, άλλ’ εις μάτην διότι το σχέδιον επροδόθη εις τον άγγλον στόλαρχον .

Ή ασυνειδησία των ευρωπαίων πολιτευόμενων, του Ουελιγκτώνος, τον Μετερνίχου και του Άβερδήνου κετεδίκασαν την τάλαιναν Πατρίδα εις την λαιμητόμον, και ούτω πώς διά της ευρωπαϊκής ασυνειδησίας κατέπεσεν ο φοβερός ούτος τής Ελλάδος προμαχών της Μεσογείου, ον μέ τοσαύτας θυσίας εδημιουργήσαμεν μιά δράξ Σφακιανών εν αρχή5 και είτα όλοι οι Κρήτες ομού. Τα συμφέροντα των ξένων δεν θέλουν την απελευθέρωσιν της Κρή­της και σήμερον. Χάριν των υλικών και μόνον συμφερόντων τούτων προς τον Σουλτάνον, δεν εδίστασαν νά υπαγάγωσι και πάλιν την τλήμονα Κρήτην, αγωνισθείσαν ολόκληρον δεκαετίαν σκληρώς ύπερ του δίκαιον και των ανθητυπίνων δικαιωμάτων, εις την πρώτην σκληράν δουλείαν. Τούτο αυτό θα πσάξωσι και σήμερον, μετά δέκα ακόμη έτη. Νέον αίμα θά χυθή και άνευ σκοπού και αποτελέσματος, διότι ή δι­πλωματία θα εναντιωθή είς πάσαν ενέργειαν όπως και κατά την επα­νάατασιν διά την Ενωσιν. Ταύτα γράφω εις την Πανιερότητά σου διά να δικαιολογήσω την «ψυχράν», ως γράφεις, στάσιν μου εις τον προκείμενον νέον αγώνα, ον θεωρώ άφρονα, άπελπιν και καταστρεπτικόν διά την ήδη κατεστραμμένην Κρήτην, αλλά και διά να επιστήσω την προσοχήν των ηγουμένων τής κινήσεως, εις τον κίνδυνον του νά εξαγριωθή ο Σουλτάνος εναντίον των χριστιανών άνευ θετικού αποτελέ­σματος. Ως προς εμέ, Πανιερώτατε, σοί λέγω ότι δεν αναπαύομαι εις τάς δάφνας τών δεκαετών πολέμων και θυσιών υπέρ τον Γένους, αναλώσας και περιουσίαν και συγγενείς και φίλους εις τον υπέρτατον αγώνα. Αρκούσαν πικρίαν με επότισαν οι ολιγωρήσαντες εις τον αγώνα και τας θυσίας, οίτινες τώρα αναπαυόμενοι εις το Ανάπλι7 εκτοξεύουσι μύδρους εναντίον των Σφακιανών, οι όποιοι αν δεν έδρον τότε, ούτε έπανάστασις ούτε άλλο τι θά εγίνετο, ίσως δε ακόμη ούτε ελεύθερον Βασίλειον θα υπήρχε σήμερον, διότι ημείς εις την Κρήτην απησχολήσαμεν επί τοσούτα έτη χιλιάδα; και μυριάδα; τουρκοαιγυπτίων, οι ό­ποιοι θα ενέπιπτον άλλως εις Πελοπόννησον με καταστρεπτικά αποτελέσματα. Δεν καταδέχομαι καν να απαντήσω εις τας ύβρεις των εις Α­νάπλι. Ουδέν πλέον επιθυμώ, ούτε επαίνους, ούτε δόξαν μοί είναι αρκετόν ότι έπραξα το καθήκον μου και είμαι ευτυχή; διά τούτο, διό­τι δεν υπάρχει μεγαλύτερα ευτυχία από τον πολίτην ο όποιος τα κοινό διαχειριζόμενος, πράττει το καθήκον του απέναντι τού Γένους κατά συνείδησιν. Και πώς δεν γνωρίζουν αί θερμοί κεφαλαί, ότι κατά το Συνέδριον τής Ευρώπης παρεστάθη και αντιπρόσωπος τής Κρήτης; Αυτός λοιπόν και διότι ημείς είμεθα οι νικηταί και διά τας θυσίας ημών, παρέστησε κατ’ εξουσιοδότησιν τα δίκαια μας και εζήτησε να περιληφθή και ή τάλαινα Κρήτη εις το Βασίλειον. Νομίζει δε ή Πανιερότης σου, οτι ήτο μικρά ή πικρία και ή απογοήτευσις ην ησθάνθημεν ημείς οι νι­κηταί, όταν ευρέθημεν προ τής κατηγορηματικής αρνήσεως των Ευρωπαίων να ικανοποιήσωσι το δίκαιον μας; Πώς ζητούσι λοιπόν νυν αι θερμαί κεψαλαί, μετά τόσον αίμα όπερ εχύθη, να αποδυθούν εις νέον αγώνα, μόνον δε διά να θρηνήσωμεν νέα θύματα; Και βεβαίως, ή καρδία μας, παρ’ όλα τα γηρατει, αισθάνεται ακμαίας δυνάμεις διά δράσιν, αλά η φρόνησις μας συγκρα­τεί, διότι τι δυνάμεθα να πράξωμεν εναντίον των ισχυρών, οι όποιοι ασυνειδήτως μας εθυσίασαν; Εύχομαι εις τον Θεόν εξ όλης ψυχής να μην μετανοήσουν δια τούτο, διότι ή περίπτυξις του Αγαρηνού πολλά θά τοις στοίχιση. Χαιρετίζω την Πανιερότητά σου κ. Μιχαήλ με την ευχήν να ακροασθούν την γνώμην του γέροντος Κριαρά οί φυγομαχήσαντες του Αναπλιού, διά να μην θρηνήση και άλλο αίμα ή Κρήτη, και εκατόμβας θυμάτων, διότι ο χρόνος δεν επέστη ακόμη διά την απελευθέρωσιν, Την γνώμην ταύτην ασπάζεται και δ εδώ κ. Χιλλ και ο Βαψειαδάκης, ο όποιος μάλιστα έγραψε προλαβόντως είς τον κ. Χάλην και λοιπούς. Της Πανιερότητός σου αφοσιωμένος και πρόθυμος φίλος, κατασπαζόμενος τνν δεξιάν σου. ΧΑΤΖΗ – ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΡΙΑΡΑΣ

Παρακάτω διαβαστε τρία κείμενα από το βιβλίο «Κρήτη - Σύρα» του Νίκου Σκουλά. Οι Κρητικοί στη Σύρο από το 1821 έως και το 1865. Η Σύρος άγονο και μικρό νησί μέχρι και το 1821 είχε τη μόνη ιδιαιτερότητα ότι όλοι οι κάτοικοί της ήταν χριστιανοί καθολικοί. Ελάχιστες οικογένειες ορθόδοξων υπήρχαν. Αυτό όμως ήταν η αιτία ώστε κατά την Επανάσταση του 1821 οι Τούρκοι να επιτρέψουν αποκλειστικά την προσέγγιση κάθε πλοίου που διέσχιζε το Αιγαίο αλλά και την ανατολική Μεσόγειο στο αξιόλογο φυσικό λιμάνι της Σύρου. Από τότε άρχισε να γίνεται γνωστή η Σύρος και να επικοινωνεί και με την Κρήτη. Από τον πρώτο χρόνο της Επανάστασης του 1821 αλλά ιδιαίτερα τον δεύτερο με τις σφαγές της Χίου το 1822 κατέφυγαν πρόσφυγες στο νησί. Με τους πρώτους πρόσφυγες ήταν οι κυνηγημένοι από τους Τούρκους Κρητικοί. Οι πρόσφυγες έμεναν σε καλύβες και σκηνές γύρω από το λιμάνι, το οποίο τότε ήταν ακατοίκητο και χρησιμοποιούσαν ξύλινες παράγκες για μαγαζιά. Από το 1824 άρχισαν να κτίζουν σπίτια και να μεταβάλλουν σιγά σιγά την προσωρινή τους εγκατάσταση σε μόνιμη. Οι Κρητικοί έμεναν συγκεντρωμένοι σε μια συνοικία που ονομάστηκε τότε «Μαχαλάς των Κρητικών». Η πόλις που δημιουργήθηκε σιγά σιγά γύρω από το λιμάνι ονομάστηκε «Ερμούπολις» το 1826. Το 1843 (όπως αναφέρει το βιβλίο «Τ’ άγνωστα χρόνια» ο Ανδρέας Δρακάκης ) μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου όταν αποφασίστηκε η εκλογή εθνοσυνέλευσης για την ψήφιση του Συντάγματος ορίστηκε η εκλογή να γίνει από εκλέκτορες που θα ψήφιζε κάθε περιοχή σε συνελεύσεις. Οι κάτοικοι της Ερμούπολης δεν είχαν ακόμη ενοποιηθεί και ψήφιζαν χωριστά οι πάροικοι κάθε περιοχής. Από τα διασωθέντα πρακτικά των συνελεύσεων διαπιστώνεται ότι εξελέγησαν για να ψηφίσουν ως εκλέκτορες 398 Χιώτες, 236 Κρητικοί, 227 Αϊβαλιώτες, 89 Θεσσαλοί, 85 Ψαριανοί, 86 Ηπειρώτες, 37 Μακεδόνες και 36 Κασιώτες. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η Κρητική παροικία ήταν το 1843 η δεύτερη μετά την Χιώτικη στην Ερμούπολη. Από εκτιμήσεις που μπορεί να κάνει κανείς, γιατί δεν υπάρχουν απογραφικά στοιχεία για τους Κρητικούς, αλλά συγκριτικά με τους Χιώτες που ήταν περίπου το 1843 4500, οι Κρητικοί πρέπει να ήταν γύρω στους 2500. Το πρακτικό της εκλογής των Κρητών εκλεκτόρων που θα ψήφιζαν στις εκλογές της πρώτης Εθνοσυνέλευσης μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 πήραμε από το βιβλίο του Ανδρέα Δρακάκη «Τ’ άγνωστα χρόνια».

Από τον πίνακα των εκλεκτόρων διαπιστώνουμε ότι την 26-9-1843 που έγινε η συνέλευση των Κρητών ζούσαν στη Σύρο μόνιμοι κάτοικοι 19 Κρητικοί έμποροι, 3 γιατροί, 2δικηγόροι, 5 δάσκαλοι και πολλοί άλλοι επαγγελματίες κάθε μορφής. Από αυτό φαίνεται ότι ήταν άνθρωποι με μόνιμη εγκατάσταση στην Ερμούπολη. Λόγω της ύπαρξης της μεγάλης αυτής παροικίας των Κρητικών, η Ακτοπλοϊκή Εταιρία Loyd-Triestino που εκτελούσε δρομολόγια Σύρο-Σμύρνη και Σύρο Κων/πολη πρόσθεσε και το δρομολόγιο Σύρο-Κρήτη το 1840 με λιμάνια προσέγγισης Χανιά-Ρέθυμνο-Ηράκλειο μια φορά την εβδομάδα.

Η διακίνηση επιβατών και οι εμπορικές συναλλαγές Σύρου και Κρήτης ήταν σημαντικές. Το 1857 ιδρύθηκε στην Ερμούπολη η Ελληνικής Ατμοπλοϊα και αμέσως καθιερώθηκε εβδομαδιαίο δρομολόγιο Σύρου-Κρήτης. Έτσι υπήρχαν δύο ακτοπλοϊκά δρομολόγια με την Κρήτη κάθε εβδομάδα.

Άλλο χαρακτηριστικό του δεσμού Σύρου Κρήτης είναι ότι όταν το 1833 ιδρύθηκε το Γυμνάσιο της Σύρου, το πρώτο γυμνάσιο της ελεύθερης Ελλάδας, μεταξύ των πρώτων μαθητών που γράφτηκαν σε αυτό ήταν πολλοί Κρητικοί. Από τους Κρητικούς που φοίτησαν το 1833 αλλά και τα επόμενα χρόνια άλλοι ήταν από τους εγκατεστημένους στην Ερμούπολη και άλλοι που ήλθαν από την Κρήτη για να φοιτήσουν στο Γυμνάσιο. Ονόματα Κρητικών που γράφτηκαν στο Γυμνάσιο Σύρου το 1833 και τα οποία πήραμε από το βιβλίο του Ανδρέα Δρακάκη είναι ο Πετυχάκης Εμμανουήλ, Πετυχάκης Χαράλαμπος, Αναγνωστάκης Ανδρέας, Μακριδάκης Αντώνιος.

Οι Κρητικοί στη Σύρο κατά την επανάσταση 1866-1869 . Από την αρχή του καλοκαιριού του 1866 και ενώ με την πάροδο του χρόνου η κατάσταση στην Κρήτη χειροτέρευε, οι χριστιανοί κατά κύματα την εγκατέλειπαν και με μικρά ιστιοφόρα έφευγαν για τα Κύθηρα, τη Μήλο ή άλλα νησιά του Αιγαίου και από εκεί για τη Σύρο, τον Πειραιά ή την Πελοπόννησο.

Πολλοί Κρητικοί πρόσφυγες συγκεντρώθηκαν στη Σύρο και σε τούτο βοήθησε και η τακτική επικοινωνία Σύρου – Κρήτης με τα πλοία της μοναδικής τότε Ελληνικής Ατμοπλοΐας Σύρου, αλλά και των Αυστριακών Λόυδ που εκτελούσαν από ένα δρομολόγιο την εβδομάδα η κάθε μία στην γραμμή Σύρο –Ηράκλειο –Ρέθυμνο – Χανιά. Με την έναρξη της Επανάστασης τον Αύγουστο του 1866 ο αριθμός των προσφύγων αυξήθηκε σημαντικά, χωρίς όμως να μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς γιατί δεν υπήρχαν στοιχεία. Το αρχείο του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κρητών δυστυχώς δεν σώθηκε και είναι άγνωστο υπό ποιες περιστάσεις καταστράφηκε. Από εφημερίδες της Σύρου και την κινητοποίηση των Συριανών για την περίθαλψη των προσφύγων συμπεραίνεται ότι ο αρχικός αριθμός πλησίαζε τις τρείς χιλιάδες. Ο αριθμός αυτός κατά τη διάρκεια της Επανάστασης αυξήθηκε σημαντικά γιατί τα τροφοδοτικά πλοία σε κάθε ταξίδι στην Κρήτη επιστρέφοντας έφερναν και νέους πρόσφυγες.

Για την περίθαλψη των προσφύγων της Κρήτης συνέβαλε ολόκληρη η κοινωνία της Σύρου.

Με την πρωτοβουλία του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Κρητών συγκροτήθηκαν δύο επιτροπές. Μία των ανδρών και μία των γυναικών.

Η Επιτροπή των ανδρών αποτελούνταν από τους Νικόλαο Γιαντζή, Αθανάσιο Κρίνο, Δημήτριο Καλάρη, Σταμάτιο Πρώιο, Βασίλειο Παπαδάκη, Λ. Ευμορφόπουλου και Μίνωα Μπογιατζόγλου. Την Επιτροπή των γυναικών αποτελούσαν οι κυρίες Αναστασία σύζυγος Εμμ. Μαγκάκη ως πρόεδρος, Κυριακούλα Κοπχίλη (Χιώτισσα αρχόντισα), Ελένη Φουρναράκη, Κρητικιά (χωρίς όνομα), Μαρία Καλλημέρη (Ψαριανή) και Καλλιόπη Καραγιαννάκη (Χήρα του Δήμαρχου Ερμουπόλεως).

Οι παραπάνω Επιτροπές και με την μεγάλη συμπαράσταση του Δήμου Ερμουπόλης συγκέντρωναν χρήματα και άλλα είδη (τρόφιμα – ρούχα) με τα οποία περιέθαλπαν τους δεινοπαθούντες Κρητικούς πρόσφυγες. Ο Ανδρέας Δρακάκης στο βιβλίο του «Τ΄ άγνωστα χρόνια, ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Σύρο» σελίδα 19 αναφέρει: «Ευτυχώς στις δύσκολες αυτές περιστάσεις στάθηκε παλικαρίσια ο Δήμος Ερμουπόλεως, όπως προκύπτει από το 20 Οκτωβρίου 1866 ψήφισμα του Δημοτικού Συμβουλίου Ερμουπόλεως, με το οποίο κατόπιν εισηγήσεως του τότε Δημάρχου Δημήτρ. Παπαδάκη, ενέκρινε την άμεση διάθεση από το Δήμο 15.000 δραχμών για την περίθαλψη των απόρων προσφύγων της Κρήτης. Στη συνέχεια και ως το τέλος του 1866 διατέθηκαν άλλες 7.000 δραχμές από το Δήμο για τον ίδιο σκοπό, όπως προκύπτει από το απολογισμό του έτους 1866. Το Δημοτικό Συμβούλιο ήταν τότε 19μελές συμμετείχαν δε σ’ αυτό και τρείς Κρητικοί, ο Μίνως Μπογιατζόγλου, Χαρ. Βουρδουμπάκης και Εμμαν. Κιαράς. […]»

Η προσφορά των ναυτικών της Σύρου στον αγώνα της Κρήτης

Όπως είδαμε καθ’ όλη τη διάρκεια του Αγώνα, ο ανεφοδιασμός γινόταν κυρίως από τη Σύρο. Πριν αναλάβει η Ελληνική Ατμοπλοΐα Σύρου την τροφοδότηση του Κρητικού Αγώνα, είκοσι επτά μικρά ιστιοφόρα εστάλησαν από τις Επιτροπές Αγώνα σε αυτή την παράτολμη επιχείρηση. Είναι δε θαύμα, ότι από αυτά, μόνο τρία μικροσκοπικά σκάφη συνελήφθησαν από τους Τούρκους, δυστυχώς τα δύο μαζί με το πλήρωμα τους. Το γεγονός αυτό αλλά και το ότι οι ανάγκες του Αγώνα καθημερινά πολλαπλασιάζοντο, ανάγκασαν την Κεντρική Επιτροπή Αθηνών να συνεννοηθεί με την Ελληνική Ατμοπλοΐα Σύρου δια μέσοω της Επιτροπής Αποστολών Σύρου στην Ερμούπολη για να αναλάβει με τα ατμόπλοια της τον ανεφοδιασμό των επαναστατων. Αρχικά και μέχρι να παραληφθούν τα πλέον κατάλληλα για τέτοιο αγώνα τροφοδοτικά πλοία, ο ανεφοδιασμός άρχισε με τα μικρότερα ατμόπλοια της εταιρίας «Ύδρα» και «Πανελλήνιο».

Πρώτα απεστάλη το «Ύδρα» στις 4 Σεπτεμβρίου 1866 με τον Ψαριανό πλοίαρχο Ανδρέα Κοντιζά και τον υποπλοίαρχο Γ. Παυλίδη. Το «Ύδρα» έκανε ακόμα ένα ταξίδι ανεφοδιασμού και συνέχισε το «Πανελλήνιο» το οποίο εξετέλεσε συνολικά εννέα ταξίδια. Στη συνέχεια τον ανεφοδιασμό ανέλαβαν τα αγορασθέντα, για τον σκοπό αυτό, από την Αγγλία καταλληλότερα πλοία. Το πρώτο ήταν το καταδρομικό «Όνειρον» το οποίο μετονομάσθηκε σε «Αρκάδιον», σε ανάμνηση της Μονής Αρκαδίου. Το «Αρκάδι» μετασκευάσθηκε στη Σύρο, έκανε το πρώτο ταξίδι στις 17 Φεβρουαρίου 1867 στα Σφακιά και αφού άφησε τα πολεμικά εφόδια, στην επιστροφή παρέλαβε αρκετό αριθμό γυναικοπαίδων. Έκανε συνολικά 23 ταξίδια υπερνικώντας πολλούς κινδύνους. Δυστυχώς στο 23ο στις 6 Αυγούστου 1867, όπως αναφέραμε παραπάνω, κατέπεσε κτυπημένο αλλά χωρίς να πέσει στα χέρια των Τούρκων. Ευτυχώς στις αρχές Ιουλίου 1867, δύο νέα πλοία απεστάλησαν στην Αγγλία, το «Κρήτη» και κατ’ εξοχήν το «Ένωση». Το «Κρήτη» εξετέλεσε 10 ταξίδια το δε «Ένωση» σαράντα έξι (46) και στο τελευταίο του ταξίδι, έγινε η ονομαστή ναυμαχία έξω από το λιμάνι της Σύρου.

Έγιναν συνολικά ενενήντα ταξίδια από την Ελληνική Ατμοπλοΐα Σύρου, φαινόμενο παράξενο και για τους ναυτικούς, με ένα τόσο στενό αποκλεισμό της Κρήτης από τα Τουρκικά θωρηκτά και το πλήθος καταδρομών, όπως το «Ιτζεδίν». Τα τουρκικά πλοία ήταν ταχύτερα, είχαν αντοχή στις καιρικές συνθήκες και ο εξοπλισμός τους ήταν ασύγκριτως ανώτερος από εκείνο των ελληνικών πλοίων. Τα ελληνικά πλοία εκτός από την μεταφορά πολεμοφοδίων και τροφίμων, ήταν αναγκασμένα μέσα στις δύσκολες συνθήκες και ιδιαίτερα του χειμώνα, να παραλαμβάνουν κατά την επιστροφή γυναικόπαιδα που περιπλανιόνταν σε φρικτή κατάσταση, στις παραλίες της νότιας Κρήτης αλλά κι εθελοντές που επέστρεφαν και τραυματίες.

Τα μυθικά αυτά ταξίδια έγιναν από τους διακεκριμένους ναυτικούς της μοναδικής τότε, στην Ελλάδα, Ελληνικής Ατμοπλοΐας Σύρου με ενθουσιώδη αυταπάρνηση. Οι ναυτικοί που εδόξασαν το Ελληνικό ναυτικό ήταν οι πλοίαρχοι Ανδρέας Κοντζιάς, Ν. Σακτούρης, Τζώρτζης, Κιοσές, Ν. Αγγελικάρας, Β. Ορλώφ, Αναστάσιος Κουρεντής και Ν. Σουρμελής μαζί με τους υποπλοίαρχους Γ. Παυλίδη, Λωαν. Καλλιγά και τον Επαμ. Σουρίαν.

Ο υποπλοίαρχος Γ. Παυλίδης δραστήριος, ζωηρός, ενθουσιώδης και ατρόμητος, ήταν διαρκώς πλησίον του Σουρμελή αλλά και των Αγγελικάρα και Αναστ. Κουρεντή και στα περισσότερα ταξίδια με τους άλλους πλοιάρχους, πλέον αυτών, πρέπει να μνημονευθούν και οι Κρητικοί Γ. Χατζηγρηγοράκης, Εμμ. Τσαρδάκης ή Τσαρδής και άλλοι, οι οποίοι με τη ναυτική τους ικανότητα και τη γνώση των Κρητικών αιγιαλών σπιθαμή προς σπιθαμή ήσαν ικανοί και στο βαθύ σκοτάδι να παρατηρήσουν κι ελάχιστο τμήμα ξηράς για να οδηγήσουν τα πλοία σε οποιοδήποτε όρμο με αλάνθαστη βεβαιότητα. Τα πλοία επάνδρωναν και άλλοι θαυμαστοί θαλασσόλυκοι Κρητικοί, Συριανοί και από την υπόλοιπη Ελλάδα, που μαζί με τους παραπάνω έγραψαν μια λαμπρή σελίδα της ναυτικής μας ιστορίας.

Εδώ θα έπρεπε να προστεθεί και η τεράστια προσφορά της Κεντρικής Επιτροπής Αθηνών και της επί των Αποστόλων Επιτροπής της Σύρου για την απόκτηση των αναγκαίων υλικών. Στη Σύρα εργάζονταν νυχθημερόν για την απόκτηση και την επεξεργασία των εφοδίων και πυρομαχικών που στέλνονταν στην Κρήτη. Εργοστάσιο κατασκεύαζε ορειχάλκινα οβιδοβόλα, αυτοτελή πυροτεχνουργείο κατασκεύαζε χιλιάδες πυριτοβόλων, τρία εργοστάσια εργαζόμενα νυχθημερόν επεξεργάζονταν το σιτάρι σε αλεύρι, εργοστάσιο κατασκεύαζε κρητικά υποδήματα (στιβάνια) και άλλα εργοστάσια έφτιαχναν ρούχα και άλλα αναγκαία για τον Αγώνα. Όλα αυτά παραδίδονταν στην εταιρία των πλοίων, τα φόρτωναν νύχτα και αθόρυβα και ο πλοίαρχος αφού έπαιρνε τις τελευταίες ειδήσεις από την Κρήτη, ήταν ελεύθερος να κανονίσει την πορεία του.

Ως αποκορύφωμα όμως της μεγάλης αυτής εθνικής εργασίας για την υποστήριξη του Μεγάλου και Ιερού Αγώνα της Κρήτης, είναι το έργο των δύο Επιτροπών, της Κεντρικής Επιτροπής των Αθηνών με πρόεδρο τον Μάρκο Ρενιέρη και επί της «Επί των Αποστολών Επιτροπής» στην Ερμούπολη με τους γνωστούς άριστους Ερμουπολίτες. Χάρη στις συνεχείς φροντίδες τους, την άοκνον και νυχθημερόν εργασία τους για την ανεύρεση χρημάτων κα εφοδίων, την προπαρασκευή, την φόρτωση και την αποστολή των στους μαχόμενους Επαναστάτες της Κρήτης, κατήθηκε επί τρία χρόνια ο άνισος και ιερός αυτός Αγώνας.

Στο παρακάτω έγγραφο ζητά βοήθεια η Επαναστατική Κυβέρνηση της Κρήτης, από την Αθήνα και τη Σύρο.

Από Ν. Τσιριντάνη Τόμος 2ος (σελ. 290):

Και η προσωρινή κυβέρνισης αποστέλλει την κατωτέρω έκκλησιν – τηλεγράφημα προς τα Επιτροπάς Αθηνών και Σύρου.

«Κύριοι,

Σπεύσατέ! Αποστείλατε τάχιστα φυσέκια, φυσέκια, φυσέκια, άρτον και χρήματα. Η αποβίβασις εις Αγ. Ρούμελην και Σούγιαν και Δαμιόνα ή Λίμνη και Μέλισσαν. Μη αναβάλλετε. Ανάγκη δε δια μιας και όχι κατά διαδοχήν. Ο χρόνος σπεύδει. Εις Λίμνην μόνον φυσέκια, όχι άρτον. Εις Σούγιαν και άρτον και εις Αγ. Ρούμελην. Ο εχθρός σπεύδει. Εξ όλων των Τμημάτων ενταύθα συγκεντρούνται. Ο εχθρός πανταχόθεν. Πόλεμος ισχυρός εις Άσκυφον απόψε. Ο εχθρός απεμονώθη εκεί. Εν μόνον πυροβόλον ήρκει προς καταστροφήν του εντός ώρας. Ουδεμίαν συγκοινωνίαν έχει με τον Αποκορώνα. Μη αναβάλετε. Σπεύσατε, σπεύσατε! Κρητικά φυσέκια προ πάντων 5 και 6 δραμίων και ενός 2 ½ και 3 δραμίων πυρίτιδος, και αγγλικά προ πάντων.

(Τ.Σ.) Μουρί Σφακίων την 29 Ιουνίου 1867

Κ.Π. Βουλουδάκης, Α.Ι. Τσίχλης, Α. Παπαγιαννάκης, Μιχ. Τσουδερός, Μιχ Κυριακίδης, Αντ. Ζωγράφος.

Γενικός Γραμματεύς Λεωνίδας Γεωργιάδης Λόγιος»