Η Ιστορία της Τρομερής Φυματίωσης και η ίδρυση του Σανατόριου της Σύρου γνωστότερο ως «ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΙΟΝ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟΝ»
Η Σύρος τουλάχιστον μέχρι το τέλος της τουρκοκρατίας δεν είχε κάποιο οργανωμένο ίδρυμα η οίκημα παροχής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και γενικά παροχής σε θέματα υγείας στους κατοίκους της κάτι το όποιο ίσχυε και σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων και σε μια ευρύτερη έννοια σε ολη την Ελλάδα. Από όσο γνωρίζουμε απο παλιά αρχεία (Αρχεία επισκοπής και αρχεία παλιάς πόλης της Ερμούπολης) το 1824 μόλις δυο χρόνια μετά την επανάσταση και αφού είχαν έρθει τα πρώτα κύματα προσφύγων στην Σύρο ιδρύθηκε το πρώτο υποτυπώδες νοσοκομείο – ιατρείο στα κτίρια που βρισκόταν πάνω από ναό της Μεταμόρφωσης. Δεν ήταν κάτι ιδιαίτερο Πιο πολύ ήταν κρεβάτια για πονεμένους και τραυματισμένους αγωνιστές που κατέφευγαν στην Σύρο με κάποιους νοσοκόμους να τους περιποιούνται., Αργότερα μεταστεγάστηκε σε ένα καλύτερο κτήριο. Αυτό ήταν το κτήριο που βρίσκεται δίπλα στον ΙΝ της Κοιμήσεως εκεί που σήμερα είναι το Καζίνο. Πιο πριν από το Καζίνο υπήρξε ξενοδοχείο και μάλιστα φημισμένο για την εποχή του ονομαζόμενο Ευρώπη. Αξίζει να πούμε πως την εποχή εκείνη ένας από τους πιο φημισμένους γιατρούς στην Σύρο ηταν ο Ιωσήφ Bottato και ένας από τους καλύτερους φαρμακοποιούς ο Πέτρος Carbone. Και οι δυο Ιταλοί που κατοικούσαν στην Σύρο. Η υγεία στην Ερμούπολη άρχισε να γίνεται πολύ καλύτερη με τους εύπορους κατοίκους της να βοηθούν όσο μπορούν στον τομέα αυτόν. Ένα από τα σπουδαιότερα οργανωμένα κέντρα παροχής υγείας ήταν και το Φθισιατρείο Σύρου γνωστό ως («ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΙΟΝ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟΝ») το όποιο θεμελιώθηκε την 3/4/1921 στη θέση "Αυροφίλητο" του Δήμου Ερμούπολης με δωρεά και δαπάνες του Ανδριώτη εφοπλιστή Λεωνίδα Εμπειρίκου.
Ο θεμέλιος λίθος στη μία πλευρά έφερε χαραγμένο Σταυρό και στην άλλη την επιγραφή: Χορηγούντος Λ. Εμπειρίκου Επί Νομάρχου Ν. Λουριώτου Δημαρχούντος Ε. Τσιροπινά ετέθη ο θεμέλιος λίθος τη 3η Απριλίου 1921
Στις αρχές του 19ου αιώνα η φυματίωση ήταν μια από τις μεγαλύτερες μάστιγες της ανθρωπότητας με χιλιάδες νεκρούς σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα σε χώρες όχι τόσο πλούσιες όπως ήταν η Ελλάδα ύστερα από τον πόλεμο και τα όσα είχε περάσει επί τουρκοκρατίας. Στις αρχές του 20ου αιώνα η ασθένεια είχε πάρει τεράστιες διαστάσεις και ήταν ανάλογη με την πυκνότητα του πληθυσμού στις πόλεις της Ευρώπης, Αυτή η έξαρση συσχετίστηκε με την αστυφιλία, τη βιομηχανοποίηση των πόλεων, τις κακές συνθήκες εργασίας και την ανάπτυξη των μέσων συγκοινωνίας την σχεδόν ανύπαρκτη υγειονομική μέριμνα στους χώρους εργασίας. η ελλειπής υγειονομική ενημέρωση, και η υπερβολική σχεδόν απάνθρωπη και ανθυγιεινή εργασία. Αυτά ήταν τα στοιχεία που ευνοούσαν την ανάπτυξη της φυματίωσης η οποία εξαπλώθηκε στην Ευρώπη ταχύτατα.
Όσο πιο φτωχή χώρα ήταν τόσο πιο εύκολα ήταν επιρρεπείς οι κάτοικοι της σε αυτήν. Σαν την Ελλάδα. Στις αρχές του 20ου αιώνα η Ελλάδα, δοκιμαζόταν σκληρά απο την φυματίωση. Τα στοιχεία που έχουμε απο εκείνη την μαύρη περίοδο για την Ελλάδα είναι τρομακτικά. Σύμφωνα με στοιχεία αυτά πέθαιναν κάθε χρόνο στην Ελλάδα 35.000 με 40.000 άνθρωποι απο φυματίωση ηλικίας μεταξύ 15 έως 35 ετών . Στα πρώτα 30 χρόνια του 20ου αιώνα η Ελλάδα έχασε περίπου 1.000.000 από τον πληθυσμό της και υλικές ζημιές 7.500.000 χρυσών λιρών ... το χρόνο. Η θνησιμότητα από φυματίωση στην Αθήνα το 1905 ήταν 500 θάνατοι ανά 100.000 κατοίκους και 200 θάνατοι σε κάθε πόλη των 20.000 κατοίκων. Οι φυματικοί ήταν άνθρωποι δυστυχισμένοι απόκληροι από την κοινωνία και επικίνδυνοι για τους ανθρώπους αφού η φυματίωση μεταδιδόταν πανεύκολα με τον βήχα και το φτέρνισμα.
Τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα όλα σχεδόν τα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος αποδίδονταν στη φυματίωση. Η φυματίωση χαρακτηρίστηκε κοινωνική ασθένεια (κοινωνική μάστιγα) στην οποία μόνο τα κοινωνικά αντίδοτα ήταν αποτελεσματικά. Και ένα από τα κοινωνικά αντίδοτα ηταν ο περιορισμός των ασθενών από την κοινωνία. Κάτι ανάλογο που συνέβη την εποχή της χολέρας και της Λέπρας οπού οι άνθρωποι έπρεπε να περιοριστούν όσο το δυνατόν πιο μακριά από τους υπόλοιπους υγιείς ανθρώπους. Το 1901 η φυματίωση θέριζε κυριολεκτικά τους Έλληνες. Εκείνη την μαύρη χρονιά είχε εκδοθεί από τον Πανελλήνιο Σύνδεσμο ο «δεκάλογος κατά της φθίσεως» που προέτρεπε τους φυματικούς να μην παντρεύονται, να κοιμούνται σε χωριστό δωμάτιο, καλά σκεπασμένοι με ανοιχτά παράθυρα, να έχουν ιδιαίτερα ποτήρια, σερβίτσια φαγητού, κλινοσκεπάσματα. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός συμβούλευε τους ασθενείς με φυματίωση να είναι εύθυμοι, να έχουν θάρρος, να μην φιλούν ποτέ κανένα, να μην πίνουν οινοπνευματώδη και μεταξύ των άλλων: «Οι φρόνιμοι δύσκολα γίνονται φθισικοί και δύσκολα αποθνήσκουν από φθίσιν. Η θεραπεία της φθίσεως είναι ζήτημα υπομονής και θελήσεως». Στην Ελλάδα δεν υπήρχε καμία οργανωμένη αντιφυματική προστασία. Ο τύπος της εποχής επέρριπτε ευθύνες στην πολιτεία για την οργάνωση αντιφυματικού αγώνα και προέτρεπε την ιδιωτική πρωτοβουλία να αναλάβει προφυλακτικά μέτρα κατά της φυματίωσης. Μηνύματα που ερχόταν από τις οργανωμένες και πολιτισμένες Ευρωπαϊκές χώρες όπως η Νορβηγία, Δανία και Ελβετία, από τα αποτελέσματα του οργανωμένου αντιφυματικού αγώνα που γινόταν εκεί ηταν μεταξύ άλλων η απομόνωση των πασχόντων και δωρεάν νοσηλεία των απόρων. Η ίδρυση πχ σανατορίων στην Δανία μείωσε τους θανάτους από φυματίωση κατά 93%. Προσέξτε αυτό: Στην Ευρώπη σε 100 ασθενείς αναλογούσαν 130 κρεβάτια, ενώ στην Ελλάδα σε 100 ασθενείς μόνο 20. Το τρίπτυχο: ανίχνευση, προφύλαξη, απομόνωση, επεκράτησε προκειμένου να αναχαιτισθεί η εξάπλωση της νόσου και να προφυλαχθεί το κοινωνικό σύνολο. Η απομόνωση του φυματικού και ο εγκλεισμός του στο φθισιατρείο, είχε κυρίως διαπαιδαγωγικό χαρακτήρα, σε μια υγιεινοδιαιτητική συμπεριφορά με σκοπό τον περιορισμό της νόσου. Υγιεινή δίαιτα, αεροθεραπεία, απολύμανση, ανάπαυση και ηθική ζωή, αποτέλεσαν τα θεραπευτικά μέσα για την αντιμετώπιση της φθίσης στην προ των αντιβιοτικών εποχή.
Το 1901 ιδρύθηκε και λειτούργησε έως το 1926, ο «Πανελλήνιος Σύνδεσμος κατά της Φυματιώσεως», τη διοίκηση του οποίου αποτελούσαν 50 μέλη, γιατροί, αρχιτέκτονες, δικηγόροι, χημικοί, με σκοπό τη καταπολέμηση της φυματίωσης με τη δημιουργία σανατορίων για τη νοσηλεία και τη θεραπεία των φυματικών. Ιδρυτές του οι Μ. Χατζημιχάλης, Β. Πατρίκιος, Ν. Μακκάς, Ν. Πασπάτης, Α. Δαμβέργης, Μ. Γερουλάνος, Κ. Σάββας και άλλοι. Την ίδια χρόνια το 1926 ιδρύθηκε η «Ελληνική Αντιφθισική Εταιρεία» που έδρασε μέχρι το 1940, με ιδρυτές τους Μ. Παμπούκη, Κ. Παπαχρήστο, Δ. Συμβουλίδη, Ε. Σκορδομβέκη, Γ. Βακαλούλη και άλλους γιατρούς μέλη της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας, προσφέροντας εθελοντική εργασία, αιωνία τους η μνήμη σε όλους. Χωρίς την δράση αυτών των ανθρώπων θα είχαν χαθεί ένας ανυπολόγιστος αριθμός ίσως και εκατομμυρίων Ελληνικών ψυχών. Η βαθμιαία μεταβολή της ζοφερής εικόνας των αρχών του 20ου αιώνα, όσον αφορά στη φυματίωση στον τόπο μας, σημαντική ήταν η συμβολή της σταδιακής εφαρμογής των αντιφυματικών φαρμάκων από το τέλος της 4ης δεκαετίας. Τα αντιφυματικά φάρμακα άλλαξαν ριζικά την πρόγνωση της νόσου και μείωσαν εντυπωσιακά το χρόνο νοσηλείας των ασθενών, η εισαγωγή νέων διαγνωστικών μεθόδων καθώς και η βελτίωση των κοινωνικό-οικονομικών συνθηκών, συνέβαλαν στη σταδιακή άμβλυνση του προβλήματος στη χώρα μας. Υπήρξε μια σημαντική κοινωνική δράση. Δωρεές, κληροδοτήματα και έρανοι οδήγησαν στη συγκρότηση Ομίλου κυρίων, με πρωτοβουλία της Σοφίας Σλήμαν, ιδρυτών του φθισιατρείου «Σωτηρία», που άρχισε να λειτουργεί το 1905, επεκτάθηκε μέχρι το 1919 και συντηρήθηκε αποκλειστικά από την ιδιωτική πρωτοβουλία. Το 1907, ο Πανελλήνιος σύνδεσμος κατά της φυματίωσης, ίδρυσε στην Αθήνα το πρώτο αντιφυματικό ιατρείο που λειτούργησε με εθελοντική προσφορά εργασίας γιατρών. Το 1909 στα Χάνια του Πηλίου ιδρύεται το πρώτο ορεινό σανατόριο στην Ελλάδα, από το γιατρό Γ. Καραμάνη.
Μέσα σε αυτήν την λογική και στα πλαίσια των δωρεών και των κληροδοτημάτων ο εφοπλιστής Λεωνίδας Εμπειρίκος και η οικογένεια του αποφασίζουν να παραχωρήσουν το κτήμα τους μαζί με την βίλα τους ένα τεράστιο δηλαδή χώρο στον αντιφυματικό αγώνα της Σύρου.
ΥΠΕΡΣΠΑΝΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Αφίσα απο παράσταση ασθενών του φθισιατρείοτ Συρου. Υποχρεωτικο μερος της θεραπειας των ασθενων ηταν η καλη διαθεση και να νοιωθουν μερος της κοινωνιας.
Η θεατρική παράσταση των ασθενών του φθισιαιατρείου Σύρου εγινε στο Θέατρο Απόλλων.
Η "Δνις Μ. Νεγροπόντε" που αναφέρεται οτι παίζει τον ρόλο της Ελλης, ειναι η Μαρουκω συζυγος Δημ. Καλβοκορεση (Ερμουπολη1897-Αθηνα 1929), συνομήλικη και επιστήθια φίλη της γιαγιάς του κυρίου Δημήτρη Πετροκόκκινου, Κλεως Πετροκοκκινου. Μητέρα δυο τέκνων, πέθανε σε ηλικία 32 ετων. Η σπανιότατη αυτη φωτογραφία βρέθηκε στα υπάρχοντα της γιαγιάς του, μετά τον θάνατό της.
Οι Ι. και Κ. Πετροκοκκινου που αναφερονται ειναι η γιαγια του Κυριου Δημήτρη Πετροκκοκινου , Κλεω και η μικροτερη αδελφη της Ιωαννα Θ. Πετροκοκκινου.
Το όλο συγκρότημα, μαζί με τη προϋπάρχουσα βίλα (οικία της οικογένειάς του) και τον περιβάλλοντα χώρο, παραχώρησε ο ίδιος ο Λεωνίδας Εμπειρίκος, για να χρησιμοποιηθεί ως αντιφυματικό θεραπευτήριο (Φθισιατρείο Σύρου), στο Σύλλογο Υγιεινής Σύρου, ο οποίος είχε συσταθεί το έτος 1918 με πρωτοβουλία του ιατρού Ιωάννη Αρφάνη και είχε φιλανθρωπική δραστηριότητα. Διάδοχος του συλλόγου Υγιεινής (μετά τη διάλυσή του) στην ιδιοκτησία του ακινήτου, ήταν το Νοσοκομείο Σύρου.
Το έτος 1940 άλλαξε η νομική του μορφή (έγινε Ν.Π.Δ.Δ) και μετονομάστηκε σε "Βαρδάκειο Φθισιατρείο Σύρου", λόγω της μεγάλης δωρεάς που άφησε εν ζωή, ο Ιωάννης Κυριαζής Βαρδάκας υπέρ του φθισιατρείου. Το κτίριο αυτό που ανήκει στο νοσοκομείο, ανακαινίστηκε το 2007, λειτούργησε για μερικά χρόνια ως Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης της 2ης ΄Δ.Υ.Π.Ε. Πειραιώς και Αιγαίου.
Σήμερα το απόκοσμο σανατόριο έχει μετατραπεί σε μια σύγχρονη σχολή όπου στις ιστορικές του αίθουσες λειτουργεί η ΔΙΕΚ Βοηθών Νοσηλευτικής του Νοσοκομείου Σύρου. (Σχολή νοσοκόμων).
Στο άλμπουμ των φωτογραφιών που περιέχεται στο άρθρο / έρευνα μπορείτε να παρατηρήσετε πως είναι σήμερα το Παλιό Φθισιατρείο Σύρου με τα παλιά κτίσματα το παλιό πάτωμα παλιά αρχεία που διασώθηκαν τις αίθουσες το ίδιο το κτήριο και τον περιβάλλοντα χώρο αυτού.
Ευχαριστώ θερμά για την σημαντική βοήθεια τους την Κυρία Μαργαρίτα Μπουραντά Margarita Bouranta διοικήτρια του Νοσοκομείου Σύρου Νάξου και την κυρία Ευγενια Νικουδιευθύντρια της σχολής Βοηθών Νοσηλευτικής του Νοσοκομείου Σύρου .
Ευχαριστώ επίσης τον κύριο Δημήτρη Πετροκκόκινο Dimitri Petrocochino για τις δυο πολύ σπάνιες και σπουδαίες αφίσες που μου έδωσε και δείχνουν κάποιες από τις κοινωνικές δραστηριότητες των πονεμένων φυματικών της Σύρου μέσα στο φθισιατρείο Σύρου.
Απόσπασμα από την εκδήλωση – ομιλία μου με θέμα:
« Δύο ονόματα..… Μια ιστορία» αφιέρωμα στους Μεγάλους Συριανούς Ευεργέτες της Σύρου Αφοί Βαρδάκας και Ρεθύμνη που πραγματοποιήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου σε συνεργασία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Επισκοπείου που έχει παρουσιαστεί σε πολλά μέρη και χώρους στην Ελλάδα και θα ξαναγίνει ανανεωμένη την 1η Αυγούστου στην Ερμουπόλη.
Πηγη φωτογραφιών Προσωπικό αρχείο - Η Ερμουπολη Σαν παραμύθι. Δημ. Χάλαρη. Έρευνα δημοσιογραφική προσαρμογή Παναγιώτης Κουλουμπής 21 Ιουνίου 2018 Ερμούπολη Σύρος Κυκλάδες
댓글